Do czego potrzebny jest kwas foliowy i jakie są skutki jego niedoboru?

Czym jest kwas foliowy?

Kwas foliowy to syntetyczna forma rozpuszczalnej w wodzie witaminy B9. Folian zapewnia wzrost i podział komórek. Witamina B9 przyczynia się również do tworzenia czerwonych krwinek (erytrocytów), które transportują tlen i substancje odżywcze do tkanek i narządów.

Do czego potrzebna jest kwas foliowy w organizmie?

Kwas foliowy jest niezbędny do rozwoju cewy nerwowej i zapobiegania nieprawidłowościom w rozwoju mózgu i rdzenia kręgowego płodu w czasie ciąży. Korzyści płynące ze stosowania kwasu foliowego dla organizmu:

• produkcja DNA i RNA (materiału genetycznego);
• zapobieganie anemii (obniżeniu poziomu erytrocytów i hemoglobiny we krwi);
• zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (zawału serca, udaru mózgu);
• odbudowa komórek i tkanek;
• zmniejszenie stanów zapalnych;
• poprawa płodności (zdolności do zajścia w ciąże);
• zmniejszenie oporności na insulinę w cukrzycy;
• poprawa funkcji poznawczych, profilaktyka choroby Alzheimera.

Kwas foliowy jest przydatny w poprawie stanu psychoemocjonalnego. Wspomaga produkcję neuroprzekaźników w mózgu i jest skuteczny w leczeniu zaburzeń psychicznych (depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej).

Kto najczęściej cierpi na niedobór kwasu foliowego?

Niedobór kwasu foliowego może wystąpić w przypadku niezbilansowanej diety (niedobór składników odżywczych, owoców i warzyw). Czynniki sprzyjające niedoborowi kwasu foliowego:

• choroby układu pokarmowego, w których witamina B9 jest słabo przyswajalna (celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna);
• niedokrwistość hemolityczna (niedobór czerwonych krwinek we krwi);
• dializa nerkowa (leczenie niewydolności nerek);
• nadmierne spożywanie alkoholu;
• przyjmowanie leków przeciwdrgawkowych i leków na wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Niedobór kwasu foliowego występuje w czasie ciąży, ponieważ w tym okresie wzrasta zapotrzebowanie organizmu na witaminę B9. Niedobór może również wystąpić w przypadku spożywania przetworzonych owoców i warzyw, ponieważ w wysokiej temperaturze folacyna ulega zniszczeniu.

Jakie są zagrożenia związane z niedoborem kwasu foliowego?

Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do anemii, charakteryzującej się zmniejszeniem produkcji erytrocytów. Niedobór witaminy B9 jest niebezpieczny, ponieważ może prowadzić do rozwoju wad cewy nerwowej u płodu. Może również dochodzić do rozwoju depresji, pogorszenia pamięci, bezpłodności i chorób sercowo-naczyniowych (nadciśnienie, udar mózgu). U osób starszych niedobór folianu może przyczyniać się do rozwoju demencji i choroby Alzheimera.

Jakie są objawy niedoboru kwasu foliowego?

Pierwszymi objawami niedoboru kwasu foliowego są silne zmęczenie i osłabienie. Inne objawy niedoboru kwasu foliowego:

• duszności;
• bladość skóry;
• drażliwość;
• zawroty głowy;
• wrzody lub rany w jamie ustnej;
• osłabienie zmysłu smaku;
• trudności z koncentracją;
• pogorszenie pamięci;
• osłabienie mięśni;
• gwałtowna utrata wagi;
• biegunka.

Objawami niedoboru kwasu foliowego w organizmie mogą być również depresja i niepokój. W przypadku wystąpienia tych objawów należy umówić się na wizytę u lekarza pierwszego kontaktu i przejść zlecone badania.

Czy możliwy jest nadmiar kwasu foliowego?

Nadmiar kwasu foliowego może wystąpić w przypadku przyjmowania suplementów zawierających duże dawki (ponad 400 mcg) witaminy B9. Zbilansowana dieta zapewnia niezbędną ilość kwasu foliowego w organizmie, a dodatkowe spożywanie witamin z kwasem foliowym może prowadzić do zbyt wysokiego poziomu składnika. Nie zaleca się przyjmowania kwasu foliowego bez zalecenia lekarza, aby uniknąć zagrożeń dla zdrowia.

Jakie zagrożenia może stwarzać nadmiar kwasu foliowego?

Nadmiar kwasu foliowego w organizmie może powodować nudności, biegunkę, drgawki i skurcze żołądka. Zagrożenia związane z nadmiarem kwasu foliowego:

• maskowanie niedoboru witaminy B12 (może prowadzić do anemii, ryzyka uszkodzenia mózgu i układu nerwowego);
• pogorszenie zdolności umysłowych związane z wiekiem (po 60 roku życia);
• spowolnienie rozwoju mózgu płodu (przy nadmiernym spożyciu witaminy B9 w czasie ciąży);
• zwiększenie prawdopodobieństwa nawrotu raka.

Na razie jest mało badań na temat wpływu nadmiaru kwasu foliowego na zdrowie. Zaleca się jednak, żeby nie przekraczać dawki 400 mcg dziennie, żeby uniknąć możliwych skutków ubocznych.

Jak sprawdzić poziom kwasu foliowego w organizmie?

Aby sprawdzić poziom kwasu foliowego w organizmie, należy wykonać laboratoryjne badanie krwi z żyły. Krew pobiera się na czczo, na 6-12 godzin przed jej oddaniem należy powstrzymać się od spożywania posiłków (dozwolone jest picie czystej wody niegazowanej). Na dzień przed badaniem należy wyeliminować palenie tytoniu, spożywanie alkoholu i intensywny wysiłek fizyczny. Należy również poinformować lekarza o przyjmowanych lekach, ponieważ mogą one wpłynąć na wyniki badania. W przypadku podejrzenia niedokrwistości lekarz może zlecić badanie poziomu kwasu foliowego i witaminy B12.

Kiedy należy przyjmować suplementy zawierające kwas foliowy?

Suplementy zawierające kwas foliowy należy przyjmować na trzy miesiące przed planowanym zajściem w ciążę, aby zapobiec rozwojowi wad cewy nerwowej u płodu. Inne wskazania do przyjmowania kwasu foliowego:

• ciąża i laktacja;
• niedobór kwasu foliowego;
• niezbilansowana dieta;
• awitaminoza;
• wysoki poziom homocysteiny we krwi (może powodować choroby sercowo-naczyniowe);
• anemia;
• niewydolność nerek;
• udar mózgu;
• obniżenie zdolności poznawczych u osób starszych;
• wysokie ciśnienie krwi.

Przyjmowanie kwasu foliowego wraz z lekami przeciwdepresyjnymi może złagodzić objawy depresji. Lekarz może również przepisać witaminę B9 wraz z lekami na reumatoidalne zapalenie stawów i chorobę Leśniowskiego-Crohna.

Jaka jest dzienna norma kwasu foliowego?

Średnia dzienna norma kwasu foliowego wynosi 400 mcg. W czasie ciąży norma kwasu foliowego wynosi 400-800 mcg, a w okresie laktacji – 500 mcg. 

Norma kwasu foliowego we krwi u kobiet wynosi 3-17 ng/ml. W przypadku obniżenia poziomu lekarz może zalecić przyjmowanie suplementów zawierających witaminę B9.

Jak przyjmować kwas foliowy?

W celu zapobiegania anemii średnio należy przyjmować 400 mcg kwasu foliowego dziennie. Indywidualną dawkę kwasu foliowego ustala internista lub ginekolog po badaniu. Dawka witaminy B9 może zależeć od wieku, stanu zdrowia i przyjmowania innych leków. Tabletki z kwasem foliowym można przyjmować niezależnie od posiłków, popijając wodą. Witaminę B9 zaleca się zażywać o tej samej porze, a w przypadku pominięcia dawki należy ją przyjąć jak najszybciej.

Lekarz może przepisać kwas foliowy w ampułkach do wstrzykiwań w przypadku niskiej przyswajalności preparatu. Może również zalecić przyjmowanie kwasu foliowego wraz z preparatami żelaza (w przypadku niedokrwistości) i witaminą B12 (w przypadku chorób układu nerwowego).

Z czym nie można łączyć kwasu foliowego?

Nie zaleca się przyjmowania kwasu foliowego wraz z lekami na dolegliwości żołądkowe (leki zobojętniające kwas zawierające glin i magnez), ponieważ mogą one utrudniać wchłanianie witaminy B9. Przed przyjęciem folacyny należy poinformować lekarza o stosowanych lekach, aby wykryć ewentualne przeciwwskazania. Leki, które mogą zmniejszać skuteczność kwasu foliowego:

• leki przeciwdrgawkowe;
• leki stosowane w leczeniu nowotworów;
• leki na reumatoidalne zapalenie stawów;
• barbiturany (leki hamujące działanie ośrodkowego układu nerwowego);
• antybiotyki;
• preparaty zawierające cynk;
• środki obniżające poziom cholesterolu.

Nie wolno zażywać kwasu foliowego podczas hemodializy i w przypadku obecności stentu w sercu. Należy również zrezygnować z przyjmowania witaminy B9 w przypadku wystąpienia reakcji alergicznej.

Czy przyjmowanie kwasu foliowego może powodować skutki uboczne?

W większości przypadków kwas foliowy jest dobrze tolerowany, ale przy przyjmowaniu dużych dawek mogą wystąpić zaburzenia trawienia (nudności, biegunka). Inne możliwe skutki uboczne kwasu foliowego:

• gorzki posmak w ustach;
• splątanie;
• bezsenność;
• drażliwość;
• skurcze żołądka.

Możliwa jest również reakcja alergiczna na kwas foliowy, mogą pojawić się swędzenie i wysypka na skórze, utrudnione oddychanie. W przypadku wystąpienia działań niepożądanych związanych z witaminą B9 należy skonsultować się z lekarzem, aby skorygował dawkę lub zalecił odstawienie preparatu.

Jak kwas foliowy wpływa na ciążę i rozwój płodu?

Przyjmowanie kwasu foliowego w czasie ciąży jest ważne dla zapobiegania rozwojowi wad cewy nerwowej (bezmózgowia, rozszczepu kręgosłupa). Spożywanie witaminy B9 zmniejsza również ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu, wrodzonej wady serca i niedowagi płodu.

Kwas foliowy należy przyjmować na etapie planowania ciąży (co najmniej miesiąc przed poczęciem), aby płód mógł prawidłowo rozwijać się od pierwszych tygodni. Witamina B9 pomaga zapobiegać anemii i wzmacniać odporność u ciężarnych. Zalecana dawka kwasu foliowego w ciąży wynosi 400-600 mcg. Aby indywidualnie dobrać dawkę witaminy B9 w zależności od przebiegu i zaawansowania ciąży, należy zapisać się na konsultację do ginekologa.

Jakie korzyści płyną ze stosowania kwasu foliowego przez mężczyzn?

Kwas foliowy jest korzystny dla mężczyzn, ponieważ wspomaga pracę układu nerwowego, przyczynia się do tworzenia erytrocytów i zmniejsza ryzyko wystąpienia anemii. Przyjmowanie witaminy B9 wraz z lekami przeciwdepresyjnymi zmniejsza objawy depresji i przyczynia się do normalizacji stanu psychoemocjonalnego. Ponadto spożywanie kwasu foliowego zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych (nadciśnienia, udaru mózgu) u mężczyzn.

Czy mężczyzna powinien przyjmować kwas foliowy w przypadku starań o dziecko?

Przy zbilansowanej diecie mężczyźni nie muszą przyjmować kwasu foliowego przed staraniami o dziecko, ponieważ jest on zawarty w wystarczającej ilości w pożywieniu. Mężczyznom z zaburzeniami płodności można zalecić przyjmowanie kwasu foliowego i cynku. Niektóre badania wykazały, że przyjmowanie witaminy B9 zwiększa liczbę i aktywność plemników. Jednak dane potwierdzające pozytywny wpływ kwasu foliowego na płodność mężczyzn są niewystarczające.

W jakich produktach znajduje się kwas foliowy?

Kwas foliowy znajduje się w zielonych warzywach liściastych (kapusta, szpinak), roślinach strączkowych (soczewica, fasola), wątrobie i jajkach. Produkty zawierające kwas foliowy najlepiej spożywać na surowo, ponieważ podczas obróbki termicznej ulega on częściowemu zniszczeniu.