Za co odpowiada tarczyca?
Tarczyca to narząd endokrynny odpowiedzialny za produkcję hormonów niezbędnych do funkcjonowania wszystkich układów organizmu.
Do czego potrzebna jest tarczyca?
Funkcje tarczycy:
- reguluje centralny układ nerwowy;
- uczestniczy w syntezie białek;
- rozkłada tłuszcze;
- odpowiada za metabolizm węglowodanów;
- magazynuje jod;
- reguluje metabolizm energetyczny komórek;
- reguluje pracę układu sercowo-naczyniowego i rozrodczego;
- odpowiada za funkcje rozrodcze;
- reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową;
- odpowiada za wzrost komórek.
Tarczyca odpowiada za metabolizm (przemianę materii), wpływając na wagę ciała i apetyt. Tarczyca wpływa również na psychikę, emocje i nastrój.
Na co wpływają hormony tarczycy?
Hormony tarczycy wpływają na tempo metabolizmu, kontrolują rozwój umysłowy i fizyczny. Funkcje hormonów tarczycy:
- tyroksyna (Т4) ― reguluje zużycie energii przez tkanki organizmu;
- trójjodotyronina (Т3) ― odpowiada za pobieranie tlenu przez tkanki, pracę serca, termoregulację;
- kalcytonina (hormon peptydowy) ― wpływa na metabolizm fosforu i wapnia, przekazywanie impulsów nerwowych, odnowę tkanki kostnej.
Hormony T3 i T4 pełnią funkcję gromadzenia jodu niezbędnego do regulacji metabolizmu. Hormon tyreotropowy (TSH) jest wytwarzany przez przysadkę mózgową (gruczoł w mózgu) i reguluje pracę tarczycy oraz procesy biochemiczne w organizmie. Gdy poziom hormonu TSH spada, zmniejsza się produkcja tyroksyny i trójjodotyroniny oraz pojawiają się dolegliwości takie jak zmęczenie i osłabienie.
Objawy niedoboru i nadmiaru hormonów tarczycy
Objawami chorób tarczycy mogą być: uczucie guli w gardle, ból podczas połykania, skurcze. Objawy podwyższonego poziomu hormonów tarczycy (nadczynność tarczycy):
- zwiększone tętno;
- podwyższone ciśnienie tętnicze;
- rozdrażnienie;
- niepokój;
- zwiększona potliwość;
- drżenie rąk;
- bezsenność;
- biegunki;
- wytrzeszcz gałek ocznych.
Niedoczynność tarczycy może również spowodować nagłą utratę masy ciała mimo zachowania apetytu. Zaburzona jest termoregulacja, występuje uczucie gorąca pod skórą.
Objawy niedoboru hormonów tarczycy (niedoczynność tarczycy):
- niskie tętno;
- apatia, osłabienie;
- niskie ciśnienie tętnicze;
- senność;
- zaparcia;
- depresja;
- suchość skóry;
- łamliwość włosów i paznokci;
- obrzęki (szczególnie widoczne na twarzy);
- pogorszona pamięć.
Niedoczynność tarczycy może powodować zwiększenie masy ciała, uczucie dreszczy przy normalnej temperaturze. Objawy zaburzeń hormonalnych przejawiają się również w postaci nieregularnych miesiączek lub ich braku, wysypek skórnych, złego nastroju.
Dlaczego warto wykonać badanie hormonów tarczycy?
Badanie poziomu hormonów tarczycy to badanie mające na celu ocenę pracy układu hormonalnego i wykrycie zaburzeń jego funkcjonowania. Badania hormonalne zleca się w celu wykrycia niewystarczającej lub nadmiernej produkcji hormonów, oceny skuteczności leczenia i, jeśli to konieczne, jego korekty. Przeprowadzenie badania hormonów tarczycy u kobiet jest konieczne w przypadku:
- stanów depresyjnych;
- osłabienia mięśni;
- nieregularne miesiączkowanie.
Na zaburzenia tarczycy mogą wskazywać nagłe wahania nastroju i ciągłe rozdrażnienie. Hormony tarczycy są również odpowiedzialne za rozwój płodu, dlatego powinny być kontrolowane przez lekarza w czasie ciąży. Pierwsze objawy chorób tarczycy u mężczyzn:
- nadmierne zmęczenie;
- zmniejszona aktywność seksualna;
- nagła zmiana głosu.
Może również dochodzić do powiększenia węzłów chłonnych i obrzęku szyi. Jeśli wystąpią objawy nieprawidłowego funkcjonowania tarczycy, konieczne jest umówienie się na wizytę u endokrynologa, który zleci wykonanie badań hormonalnych.
Jak przygotować się do badania krwi pod kątem hormonów tarczycy?
Przed badaniem poziomu hormonów tarczycy wymagane są dwa do trzech dni przygotowań. W celu przygotowania się do badania krwi pod kątem hormonów tarczycy należy:
- unikać spożywania posiłków na 8-12 godzin przed pobraniem krwi;
- powstrzymać się od spożywania alkoholu na dwa dni przed badaniem;
- ograniczyć wysiłek fizyczny i stres na dobę przed badaniem;
- powstrzymać się od palenia papierosów na jedną lub dwie godziny przed wizytą w laboratorium;
- unikać spożywania tłustych, smażonych, pikantnych potraw na dwa do trzech dni przed badaniem.
Ponadto przed wykonaniem badania pod kątem hormonów tarczycy należy ostrzec lekarza o przyjmowaniu leków hormonalnych. W razie potrzeby endokrynolog zleci tymczasowe odstawienie hormonów lub zmniejszy ich dawkę.
Jak prawidłowo wykonać badanie na hormony tarczycy?
Krew do badania należy oddawać na czczo. Nie wolno jeść co najmniej przez osiem godzin przed badaniem. Można pić wodę niegazowaną. Na dzień przed wykonaniem badań na hormony tarczycy nie powinno się wykonywać ciężkich ćwiczeń fizycznych. Konieczne jest również wykluczenie na dwa dni przed badaniem spożywania pokarmów bogatych w jod (olej rybny, wodorosty, szpinak).
Z jakich hormonów składa się profil tarczycowy?
Na profil tarczycowy składają się badania wykrywające choroby tarczycy (niedoczynność tarczycy, nadczynność tarczycy, wole, torbiele, nowotwory tarczycy). Profil tarczycowy zawiera następującą listę hormonów tarczycy:
- Т3 całkowite (trójjodotyronina);
- Т4 całkowite (tyroksyna);
- Т3 wolne;
- Т4 wolne;
- kalcytonina;
- przeciwciała przeciw tyreoglobulinie (anty-TG);
- przeciwciała przeciw peroksydazie (anty-TPO).
Hormony T3 i T4 występują w postaci całkowitej i wolnej. Wolne hormony nie są związane z globulinami i są transportowane do krwi, a całkowite gromadzą się w tarczycy. Przeciwciała są wytwarzane przy autoimmunologicznych chorobach tarczycy (autoimmunologiczne zapalenie tarczycy), gdy atakują zdrowe komórki narządu.
Możesz wykonać pakiet badań hormonów tarczycy, który zawiera kilka wskaźników, lub wybrać jeden hormon, którego stężenie potrzebujesz sprawdzić. Badanie hormonów tarczycy pomoże ocenić czynność tarczycy, która kontroluje produkcję tyroksyny i trójjodotyroniny.
Jakie są normy hormonów tarczycy?
Gdy tarczyca jest zdrowa (eutyreoza), hormony są produkowane we właściwej ilości i nie przekraczają dopuszczalnej normy. Przy nadczynności tarczycy poziom hormonów wzrasta, a przy niedoczynności – spada.
| Normy hormonów tarczycy | ||
| Hormon | Stężenie we krwi | |
| Wolny | Całkowity | |
| Trójjodotyronina | 0,4 ng/100 ml | 1,17-2,18 nmol/l |
| Tyroksyna | 1,5-2,9 µg/100 ml | 62-141 nmol/l |
| Kalcytonina | 5,5-28 pmol/l | |
Norma hormonu TSH u kobiet wynosi od 0,3 do 4,2 µIU/ml, u mężczyzn – od 0,2 do 3,5 µIU/ml. Wskaźniki hormonów w chorobach tarczycy mogą być interpretowane w następujący sposób:
| Wskaźniki funkcji tarczycy i ich znaczenie | |||
| Hormon TSH | Т4 | Т3 | Interpretacja |
| Podwyższony | W normie | W normie | Subkliniczna (łagodna) niedoczynność tarczycy |
| Podwyższony | Obniżony | W normie lub obniżony | Niedoczynność |
| Obniżony | W normie | W normie | Subkliniczna (łagodna) niedoczynność |
| Obniżony | W normie lub podwyższony | Niedoczynność | |
| Obniżony | Obniżony lub w normie | Obniżony lub w normie | Wtórna niedoczynność tarczycy |
| Norma | Podwyższony | Podwyższony | Wrodzony zespół odporności na hormony tarczycy (obniżona reakcja tkanek na działanie hormonów tarczycy) |
Wyniki badań nie stanowią diagnozy i powinny być interpretowane wyłącznie przez lekarza. Wyniki badań czynnościowych tarczycy może odczytać endokrynolog.
Diagnostyka zaburzeń czynności tarczycy
Diagnozowaniem, leczeniem i profilaktyką chorób tarczycy zajmuje się endokrynologia. Tarczycę bada się w przypadku podejrzenia następujących chorób:
- zapalenie tarczycy (powiększenie gruczołu tarczowego);
- guzki koloidowe i wole;
- torbiel tarczycy;
- niedoczynność tarczycy;
- nadczynność tarczycy;
- rak tarczycy.
Konieczne jest również badanie tarczycy w przypadku cukrzycy, arytmii, miażdżycy, gdyż przyczyną tych chorób mogą być problemy z tarczycą. Badania profilaktyczne u endokrynologa zalecane są osobom powyżej 40 roku życia przynajmniej raz w roku.
Diagnostyka schorzeń tarczycy obejmuje badanie USG tarczycy i badania krwi pod kątem hormonów tarczycy. W przypadku podejrzenia złośliwych nowotworów tarczycy zalecana jest biopsja i tomografia komputerowa.
Profilaktyka chorób tarczycy
Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zaburzeń czynności tarczycy, zaleca się unikanie stresu, promieniowania jonizującego i długotrwałej ekspozycji na bezpośrednie działanie promieni ultrafioletowych.
Inne sposoby zapobiegania chorobom tarczycy:
- unikanie palenia tytoniu i spożywania alkoholu;
- właściwa higiena snu (co najmniej siedem do ośmiu godzin dziennie);
- umiarkowany wysiłek fizyczny;
- prawidłowe odżywianie;
- badania profilaktyczne u endokrynologa (przynajmniej raz w roku).
Nie jest konieczne przyjmowanie jodu w celu zapobiegania chorobom tarczycy, ponieważ jego nadmiar może być szkodliwy dla organizmu. Zaleca się natomiast spożywanie pokarmów bogatych w jod (owoce morza, wątróbka wołowa, jaja, ziemniaki). Możesz zmniejszyć poziom TSH poprzez odpowiednie odżywianie, unikając smażonych, słodkich, słonych, pikantnych i tłustych potraw. Dieta, która pomoże zapobiec zaburzeniom tarczycy, powinna być zalecona przez endokrynologa lub dietetyka.
