Ultrasonograf emituje sygnał o wysokiej częstotliwości, który odbija się od badanego obiektu. Następnie urządzenie odbiera odbity sygnał i przekształca go w formę wizualną możliwą do interpretacji przez lekarza. Ponieważ jakość odbicia fal dźwiękowych może się różnić w zależności od gęstości i struktury tkanek, na które oddziałują ultradźwięki, badanie pozwala dość dokładnie ocenić stan narządów wewnętrznych oraz stan płodu.
Rodzaje USG dla kobiet w ciąży
Sposób wykonywania badania różni się w zależności od jego rodzaju. Rodzaje USG ciążowego:
- przezbrzuszne, gdy stan płodu bada się przez przednią ścianę jamy brzusznej;
- przezpochwowe – głowica jest wprowadzana do pochwy.
Ponadto USG w ciąży może różnić się celem, w jakim jest wykonywane. Ze względu na cel, wyróżnia się następujące typy:
- fetometria – to rodzaj badania, które pozwala dokładnie określić wiek ciąży. Służy również do określenia długości bioder, obwodu głowy, klatki piersiowej i brzucha płodu;
- przesiewowe badanie USG, które wykonuje się planowo zgodnie z wiekiem ciąży (w pierwszym, drugim i trzecim trymestrze).
Warto również wspomnieć o USG Dopplera – badaniu przepływu krwi, które jest zalecane przez lekarza prowadzącego, jeśli istnieją ku temu wskazania. Badanie to pozwala określić prędkość przepływu krwi i stan naczyń krwionośnych.
Jak często można wykonywać USG u kobiet w ciąży?
USG w ciąży jest badaniem bezpiecznym, dlatego wykonuje się je tak często, jak to konieczne, by określić stan płodu i matki. Liczba badań USG zalecanych przez lekarza może się zmieniać w zależności od wielu czynników indywidualnych (stan zdrowia kobiety, jej historia medyczna, występowanie objawów). Istnieją również rutynowe badania przesiewowe, które kobieta musi przejść w każdym trymestrze ciąży, nawet jeśli nie odczuwa żadnych dolegliwości. Mimo iż badanie USG jest uważane za nieszkodliwe, nie wykonuje się go na życzenie pacjentki, a jedynie wtedy, gdy jest konieczne.
Wyróżnia się trzy planowe badania USG kobiety w ciąży: w pierwszym, drugim i trzecim trymestrze.
Badanie USG w pierwszym trymestrze ciąży
Zazwyczaj USG w pierwszym trymestrze ciąży przeprowadza się w 10-14 tygodniu ciąży. Badanie ultrasonograficzne pozwala określić:
- dokładną datę zapłodnienia, co pozwala przewidzieć wstępną datę porodu;
- liczbę zarodków;
- lokalizację przyczepu łożyska;
- stan łożyska;
- obecność lub brak chorób macicy i jej przydatków;
- obecność lub brak niektórych nieprawidłowości rozwojowych płodu.
Co więcej, już w piątym tygodniu ciąży USG pozwala usłyszeć bicie serca płodu. Dzięki USG można również określić stan łożyska, na przykład czy istnieje podejrzenie przedwczesnego odklejenia się łożyska. Chociaż narządy wewnętrzne zarodka są nadal we wczesnych stadiach formowania, USG pozwala dowiedzieć się, w jakim stopniu jego rozwój odpowiada normom. A to z kolei pozwala ocenić stan matki i jej przyszłego dziecka.
Badanie USG w drugim trymestrze ciąży
Drugie planowe badanie USG przeprowadza się w 20-24 tygodniu ciąży. Na tym etapie płód wykształcił już wszystkie najważniejsze narządy, co pozwala na analizę ich pracy przy pomocy USG. Badanie to umożliwia ustalenie z dużym prawdopodobieństwem nieprawidłowości anatomicznych w rozwoju płodu, nieprawidłowości w rozwoju narządów wewnętrznych, wrodzonych wad rozwojowych wielu układów.
Często to właśnie badanie USG w drugim trymestrze ciąży jest najbardziej wyczekiwane, ponieważ na tym etapie można poznać płeć przyszłego dziecka. Aby zachować zdrowie matki i dziecka, ważne jest, aby sprawdzić stan łożyska. Przy pomocy badania USG można ustalić jego gęstość, dojrzałość i grubość. Ponadto możliwe jest ustalenie stopnia łożyska przodującego i miejsce przyczepienia łożyska.
Analiza stanu łożyska pozwala wyciągnąć ogólne wnioski na temat przebiegu ciąży. Na tym etapie USG pozwala również ustalić położenie pępowiny w stosunku do płodu. Dodatkowo, przy pomocy badania USG, lekarz sprawdza również stan macicy kobiety.
Badanie USG w trzecim trymestrze ciąży
Trzecie planowe badanie USG odbywa się w 32-34 tygodniu ciąży. Jest to już późny okres, który odpowiada ósmemu miesiącowi ciąży, a do porodu pozostało stosunkowo niewiele czasu. Co istotne, niektóre anomalie i nieprawidłowości w rozwoju płodu można wykryć dopiero w późnym okresie ciąży. Badanie USG w trzecim trymestrze ciąży umożliwia analizę szeregu ważnych wskaźników:
- pozycja dziecka – czy jest ono ułożone główką w dół, czy nóżkami do góry. Drugi przypadek jest wskazaniem do cesarskiego cięcia;
- dojrzałość łożyska, od której zależy ilość tlenu dostarczanego do płodu;
- stan zdrowia większości narządów wewnętrznych już uformowanego płodu;
- tempo wzrostu płodu jako całości oraz stan jego kończyn i części ciała;
- aktywność ruchowa, która powinna mieścić się w określonej normie – zarówno zbyt powolne ruchy, jak i niezwykle wysoka aktywność wskazują na problemy zdrowotne płodu.
Bezpieczeństwo USG u kobiet w ciąży
USG płodu jest stosunkowo nową metodą diagnostyczną, której efekty są wciąż badane. Żadne badanie naukowe nie udowodniło szkodliwego wpływu rutynowego USG, które wykonuje się trzy razy w czasie ciąży. Z drugiej strony, w trakcie tego badania dźwięki o ultrawysokiej częstotliwości wpływają na żywe komórki. Dochodzi do wzrostu temperatury niektórych części ciała przy stosunkowo długiej ekspozycji na promieniowanie ultradźwiękowe. W szczególności macica jest niezwykle wrażliwa we wczesnej ciąży.
Jednocześnie korzyści płynące z USG płodu są niezaprzeczalne. Dzięki temu badaniu można poznać stan płodu na różnych etapach rozwoju. W wielu krajach normą są trzy badania USG w trakcie ciąży. Niepożądane jest wykonywanie dodatkowych badań USG na życzenie rodziców, jak również robienie zdjęć dziecka w formacie 2D, 3D lub 4D, ponieważ intensywność ekspozycji na ultradźwięki w tym przypadku jest wyższa.
