Ale czy to prawda? A czym różni się ultrasonografia od rentgena i tomografii? Spróbujmy to rozgryźć.
Czy powinieneś się martwić, jeśli zostałeś skierowany na USG, prześwietlenie lub tomografię komputerową?
Badanie ultrasonograficzne jest metodą diagnostyczną, w której badane są narządy wewnętrzne za pomocą nieszkodliwych dla organizmu fal ultradźwiękowych. Podczas USG nie dochodzi do napromieniania badanych narządów, więc ta metoda diagnozy jest nie tylko bardzo pouczająca, ale także całkowicie bezpieczna.
Wpływ USG na organizm 
Rezonans magnetyczny (RM) jest metodą diagnostyczną opartą na wykorzystaniu magnetycznego rezonansu jądrowego. W RM, podobnie jak w USG, wykorzystuje się promieniowanie niejonizujące (fale o niskiej energii, które nie mogą uszkodzić DNA). Dlatego RM jest również całkowicie nieszkodliwą metodą badawczą.
Tomografia komputerowa (TK) to metoda skanowania, oparta na różnej zdolności narządów i tkanek organizmu do pochłaniania promieni rentgenowskich.
Radiografia jest metodą diagnostyczną opartą na wykorzystaniu promieniowania jonizującego, które może powodować mutacje w DNA i ryzyko zachorowania na raka.
Oprócz tego nie można z całą pewnością stwierdzić, że tomografia komputerowa i promieniowanie rentgenowskie są szkodliwe dla organizmu, ponieważ dawki promieniowania podczas takich badań są dość małe. Na przykład dawka promieniowania podczas prześwietlenia kręgosłupa piersiowego wynosi 1,1 mSv, a przy prześwietleniu klatki piersiowej – 0,18 mSv.
Podczas przeprowadzania badań rentgenowskich wyróżnia się cztery grupy osób, dla których istnieją różne graniczne poziomy promieniowania medycznego:
- kategoria AD (pacjenci z chorobami onkologicznymi i stanami przedrakowymi; pacjenci poddawani badaniom w celu diagnostyki wrodzonych patologii układu sercowo-naczyniowego i wrodzonych wad naczyniowych; osoby ze schorzeniami wymagającymi pilnej interwencji medycznej) — do 100 mSv rocznie;
- kategoria BD (pacjenci z chorobami nieonkologicznymi, których badania są prowadzone w celu wyjaśnienia diagnozy i wyboru schematu leczenia) – do 20 mSv rocznie;
- kategoria VD (osoby z grup ryzyka, w tym osoby pracujące w niebezpiecznych warunkach pracy; pacjenci wykreśleni z rejestru po radioterapii chorób onkologicznych) — do 2 mSv rocznie;
- kategoria GD (osoby, które przechodzą wszystkie rodzaje badań profilaktycznych) — do 1 mSv rocznie.
USG narządów miednicy mniejszej
Na USG w ginekologii kierowane są kobiety w ciąży, z zaburzeniami cyklu miesiączkowego, bólami podbrzusza, podejrzeniem niepłodności, stanami zapalnymi lub nowotworami żeńskich narządów płciowych. W przypadku mężczyzn ultrasonografia miednicy mniejszej jest zlecana w przypadku chorób urologicznych i chorób układu moczowo-płciowego. Mężczyźni po 40. roku życia powinni badać się co roku.
Istnieją trzy rodzaje USG miednicy mniejszej:
- przezbrzuszne (powierzchowne) — za pomocą specjalnego przenośnego urządzenia narządy wewnętrzne bada się powierzchownie;
- przezpochwowe — do diagnostyki narządów miednicy mniejszej u kobiet wprowadza się do pochwy przenośne urządzenie;
- przezodbytnicze — metoda diagnostyki męskich narządów wewnętrznych płciowych (prostata, pęcherzyk żółciowy i moszna) wykonywana przez odbytnicę.
Przygotowanie do USG w ginekologii
Nie trzeba przyjmować specjalnych leków, aby poddać się badaniu ultrasonograficznemu. Przygotowanie do USG z kontrastem polega na wypełnieniu pęcherza (w tym celu godzinę przed zabiegiem można wypić około litra niegazowanej wody lub herbaty), a przed transwaginalnym – opróżnieniu.
USG podczas ciąży
Badanie ultrasonograficzne u kobiet w ciąży jest niezbędne, ponieważ to właśnie ta procedura pozwala zdiagnozować przebieg ciąży, zidentyfikować możliwe patologie i stany zagrożenia oraz monitorować proces rozwoju płodu. W związku z tym istnieje harmonogram rutynowych badań ultrasonograficznych dla kobiet w ciąży:
- 10.-12. tydzień — pierwsze planowane USG, podczas którego określa się wiek ciąży, diagnozuje stan ogólny ciężarnej i wykrywa ewentualne zagrożenia dla płodu;
- 20.-24. tydzień — drugie planowane USG, kiedy możliwe staje się zbadanie rozwoju narządów i układów płodu, a często (jeśli pozwala na to pozycja płodu) określenie płci dziecka;
- 32.-34. tydzień — trzecie zaplanowane badanie USG, podczas którego sprawdzane jest położenie płodu, wykrywane są możliwe patologie jego rozwoju, określa się łożysko przodujące i ilość płynu owodniowego.
Oprócz zaplanowanych USG mogą występować nieplanowane. Są zlecane w przypadkach patologii lub potrzeby wyjaśnienia diagnozy. W czasie ciąży USG należy wykonywać zgodnie z zaleceniami lekarza.
Harmonogram planowych badań USG w czasie ciąży 
USG gruczołów sutkowych
Jeśli kobieta ma bolesne lub nieprzyjemne odczucia w piersiach, krwawe lub inne wydzieliny z sutków, zmienił się kształt lub rozmiar gruczołów piersiowych, pojawiła się ich asymetria, pojawia się uczucie ucisku podczas dotykania piersi, zaleca się wykonanie USG gruczołów sutkowych. Badanie to umożliwia wykrycie patologii piersi we wczesnych stadiach rozwoju. Aby uzyskać jak najdokładniejsze wyniki, badanie należy przeprowadzić w 7.-10. dniu cyklu miesiączkowego.
Rentgen podczas ciąży
W większości badań rentgenowskich promieniowanie nie przekracza 0,05 Graya (5 radów). Taka dawka odbieranego promieniowania jest dopuszczalna. Należy jednak pamiętać, że w czasie ciąży do 14. tygodnia dawka promieniowania 0,1 Graya może zaszkodzić rozwojowi zarodka. Przy dłuższym okresie ciąży (14.-20. tydzień) badanie rentgenowskie może prowadzić do zaburzeń rozwoju płodu. Jednak w 20.-25. tygodniu takie badanie jest względnie bezpieczne. Decyzja o wykonaniu badania rentgenowskiego może być podjęta wyłącznie na zalecenie lekarza.
Tomografia komputerowa różnych części ciała również nie powoduje większych szkód dla organizmu kobiety w ciąży, zwłaszcza jeśli podczas zabiegu brzuch jest przykryty specjalnym kocem ołowianym, co pozwala zmniejszyć ekspozycję na promieniowanie. Ponadto, zgodnie z decyzją lekarza, można wykonać tomografię komputerową o niższej jakości, co zmniejsza ekspozycję na promieniowanie.
Negatywny wpływ MR na organizm kobiety ciężarnej i płód nie został ustalony. Należy jednak podkreślić, że naukowcy badali wpływ MR na organizm ludzki tylko w tych przypadkach, gdy pole magnetyczne tomografu nie było najwyższe.
Czy należy robić mammografię?
Mammografia to badanie rentgenowskie gruczołów sutkowych, które pozwala wykryć nowotwór we wczesnych stadiach. Podczas mammografii kobieta otrzymuje niewielką dawkę promieniowania – do 0,4 mSv.
Gruczoły piersiowe starszych kobiet są mniej wrażliwe na niekorzystne skutki promieniowania. Dlatego lekarze rzadko zalecają mammografię kobietom poniżej 40. roku życia, ale od 50. roku życia zaleca się takie badanie raz na dwa lata. Jednocześnie naukowcy zakładają, że coroczna mammografia zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi wraz z wiekiem u kobiet z mutacjami BRCA1/BRCA2 (breast cancer susceptibility genes – geny podatności na raka piersi). Fakt ten nie został jednak potwierdzony badaniami naukowymi.
Badanie ultrasonograficzne nie powoduje żadnej szkody dla ludzkiego ciała. Dlatego można go robić nieograniczoną liczbę razy. Jednak wszystkie badania diagnostyczne (USG, RTG, tomografia, mammografia) powinny być wykonywane wyłącznie zgodnie z zaleceniami lekarza.
