Gdzie znajduje się tarczyca?
Tarczyca to narząd wydzielania wewnętrznego zlokalizowany na szyi, pod krtanią, na powierzchni chrząstki tarczowatej. Tarczyca wpływa na organizm człowieka już w trakcie rozwoju wewnątrzmacicznego. Narząd zaczyna bowiem funkcjonować już od dziesiątego tygodnia życia płodowego.
Gruczoł składa się z dwóch płatów połączonych węziną (przesmykiem). Swoim kształtem przypomina motyla. Zaraz po urodzeniu masa tarczycy wynosi dwa-trzy gramy. U dorosłych rozmiary tarczycy zależą od płci i wieku. U kobiet prawidłowa objętość gruczołu wynosi do 18 ml, a u mężczyzn – do 25 ml.
Funkcje tarczycy
Funkcją wydzielniczą tarczycy jest produkcja hormonów. Przyspieszają one syntezę białek w organizmie, mają wpływ na rozkład tłuszczów i pośrednio uczestniczą w metabolizmie węglowodanów. Tarczyca reguluje wymianę energetyczną komórek w całym organizmie. Wszelkie zmiany w pracy tarczycy wpływają na stan zdrowia. Hormony wytwarzane przez tarczycę to:
- tyroksyna – odpowiada za aktywację procesów metabolicznych w komórkach wszystkich narządów i tkanek;
- trójjodotyronina – wpływa na rozwój organizmu, bierze udział w procesach metabolicznych, reguluje temperaturę ciała, ma wpływ na pracę serca;
- kalcytonina (hormon peptydowy) – reguluje metabolizm wapnia i fosforu, odpowiada za odnowę tkanki kostnej, wpływa na przewodzenie impulsów w tkankach nerwowych i mięśniowych.
Tyroksyna i trójjodotyronina to hormony tarczycy, których cząsteczki zawierają atomy jodu. Kiedy jod dostaje się do organizmu, jest wchłaniany przez komórki tarczycy i gromadzi się w niej.
W jaki sposób boli tarczyca?
Ból jest jednym z głównych objawów wskazujących na rozwój choroby. Jednak przy większości chorób tarczycy objaw ten nie jest charakterystyczny, co utrudnia postawienie diagnozy. Objawami zaburzeń w pracy gruczołu mogą być: zwiększone zmęczenie, drażliwość, zmiany rytmu serca, wahania ciśnienia krwi, zmiany masy ciała. Nawet 60 procent osób z chorobami tarczycy nie zdaje sobie sprawy z ich obecności do czasu wykonania USG tarczycy i badań hormonalnych. Schorzeniom tarczycy mogą towarzyszyć następujące objawy:
- zmęczenie, znużenie, osłabienie;
- nagła zmiana masy ciała;
- suchość skóry, łamliwość paznokci, wypadanie włosów;
- problemy z pamięcią;
- bóle i skurcze mięśni;
- problemy żołądkowe;
- wysoki poziom cholesterolu we krwi.
Ból i dyskomfort w okolicy szyi niekoniecznie świadczą o problemach z tarczycą. Często są objawem osteochondrozy kręgosłupa szyjnego lub schorzeń laryngologicznych. Ból tarczycy może pojawić się w przypadku podostrego zapalenia tarczycy wywołanego infekcją wirusową. Towarzyszy mu wówczas gorączka i ogólne pogorszenie samopoczucia.
Inną przyczyną bólu tarczycy jest wole guzkowe. Wówczas narząd może znacznie zwiększyć swoje rozmiary, co prowadzi do ucisku na drogi oddechowe.
Guzek w gardle – czy to objaw choroby tarczycy?
Powiększona tarczyca może objawiać się wrażeniem obecności guza w gardle. Na początkowym etapie rozwoju wola mogą nie występować żadne objawy wizualne. Lekarz bada szyję, ocenia wielkość płatów i węziny (przesmyku) tarczycy. Jeśli występuje ból i dyskomfort podczas przełykania lub obracania głowy, warto wykonać USG tarczycy i skonsultować się z neurologiem oraz z otorynolaryngologiem. Kompleksowa diagnostyka pozwoli zidentyfikować właściwą przyczynę dolegliwości.
Choroby tarczycy
Choroby tarczycy mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty. Na stan narządu negatywnie wpływa stres, promieniowanie jonizujące, niezdrowy tryb życia i nałogi, niezbilansowana dieta, urazy szyi. W grupie ryzyka są mieszkańcy regionów, które charakteryzują się słabą ochroną środowiska i niedoborem jodu w glebie. Rozwój chorób tarczycy mogą wywołać również zaburzenia przysadki mózgowej i podwzgórza, które wpływają na poziom wydzielania hormonów tarczycy. Najczęściej występujące choroby tarczycy to:
- wole endemiczne – rozrost tarczycy spowodowany niedoborem jodu;
- wole guzkowe toksyczne – zmiany w strukturze tarczycy na skutek nadmiernego wydzielania hormonów;
- autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – proces zapalny w tkankach tarczycy, który rozwija się, ponieważ układ odpornościowy uszkadza komórki własnego narządu;
- podostre zapalenie tarczycy – zapalenie wywołane infekcją wirusową;
- choroby nowotworowe (mogą mieć charakter łagodny lub złośliwy).
W przypadku wola endemicznego lub chorób autoimmunologicznych stężenie hormonów może utrzymywać się na prawidłowym poziomie. Dlatego pacjent jest kierowany na badania laboratoryjne w celu określenia stężenia T3, T4 i hormonu tarczycy. Przygotowując się do badań hormonalnych, należy ustalić z lekarzem prowadzącym, o jakiej porze dnia należy pobrać krew, ponieważ poziom hormonów zmienia się w ciągu dnia.
Najpoważniejsze choroby tarczycy są spowodowane zaburzeniami funkcji wydzielniczej. Narząd zaczyna produkować zbyt mało lub zbyt dużo hormonów. Zmniejszona produkcja hormonów nazywana jest niedoczynnością tarczycy. Może ona spowodować obrzęk śluzowaty, który z kolei może prowadzić do śpiączki hipometabolicznej (jest to stan zagrażający życiu).
Wrodzona niedoczynność tarczycy u dzieci przyczynia się do rozwoju kretynizmu – poważnego upośledzenia fizycznego i umysłowego.
Nadmierna produkcja hormonów nazywana jest nadczynnością tarczycy. Nadczynność występuje zwykle przy wolu guzkowym toksycznym. Ciężka postać nadczynności tarczycy – tyreotoksykoza – prowadzi do zaburzeń układu nerwowego, zaburzeń pracy serca i narządów trawiennych oraz niewydolności hormonalnej.
Dlaczego tarczyca ulega powiększeniu?
Powiększenie tarczycy (hiperplazję) diagnozuje się u dorosłych i dzieci na podstawie badania USG. Najczęstszą przyczyną hiperplazji gruczołu jest wole endemiczne, spowodowane niedoborem jodu w diecie. Fizjologiczny przerost jest często diagnozowany u młodzieży w wieku 13-14 lat. W tym okresie organizm aktywnie się rozwija, więc wzrasta jego zapotrzebowanie na hormony tarczycy.
Powiększenie gruczołu obserwuje się również w diagnostyce wola guzkowego toksycznego. Chorobie towarzyszy stan zapalny i zaburzenia produkcji hormonów. USG tarczycy pozwala ocenić rozmiary narządu i określić stopień jego powiększenia.
Dlaczego gruczoł tarczowy ulega zmniejszeniu?
Zmniejszenie rozmiaru tarczycy (hipoplazję) obserwuje się zwykle u pacjentów, którzy przeszli operację usunięcia części gruczołu. Hipoplazja może też mieć charakter wrodzony. Na skutek niedoboru jodu u kobiety w ciąży dochodzi do niedorozwoju tarczycy u płodu.
Najczęstszą przyczyną nabytej hipoplazji jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. W przypadku nadczynności tarczycy lub nieprawidłowo dobranej dawki leków hormonalnych rozwój komórek tarczycy zostaje zahamowany. Na skutek procesów zanikowych zmniejsza się rozmiar tarczycy.
Leczenie guzków tarczycy
Guzki tarczycy to zmiany nowotworowe, które rozwijają się na tle różnych schorzeń tego narządu. Pacjenci, u których wykryto guzki, muszą regularnie wykonywać USG tarczycy w celu monitorowania jej stanu. W celu dodatkowego zbadania guzków większych niż centymetr endokrynolog zleca wykonanie biopsji.
Leczenie guzków zależy od charakteru choroby. Jeśli guz jest złośliwy, wymagana jest interwencja chirurgiczna. Szybki wzrost guza i niska skuteczność leczenia farmakologicznego również stanowi wskazanie do zabiegu chirurgicznego – zaleca się go w przypadku wysokiego ryzyka rozwoju nowotworu złośliwego.
Leczenie chorób tarczycy
Jeśli istnieje podejrzenie choroby tarczycy, lekarz zaleca wykonanie USG tarczycy oraz badania laboratoryjne w celu określenia poziomu hormonów. Na podstawie wyników tych badań lekarz dobiera sposób leczenia, które może być zachowawcze lub chirurgiczne. Leczenie farmakologiczne ma na celu normalizację poziomu hormonów tarczycy we krwi oraz eliminację niedoboru jodu. W przypadku niedoczynności tarczycy zaleca się podawanie leków na bazie tyroksyny w celu zrekompensowania niedoboru hormonów. W przypadku nadczynności stosuje się tyreostatyki, które hamują nadmierne wydzielanie hormonów. Ponadto lekarz może przepisać preparaty łagodzące kołatanie serca, niepokój i inne objawy tyreotoksykozy.
Praca tarczycy zależy w dużej mierze od stylu życia. Aby leczenie było skuteczne, pacjent musi przestrzegać zaleceń żywieniowych, unikać przeciążenia i silnego stresu.
Leczenie chirurgiczne chorób tarczycy jest ostatecznością. Wdraża się je w przypadku nadmiernego przerostu narządu lub rozpoznania zagrażających życiu chorób nowotworowych. Podczas operacji usuwany jest cały narząd lub tylko jego część. Po operacji pacjentowi przepisuje się dożywotnią hormonalną terapię zastępczą.
Jak długo trwa leczenie chorób tarczycy?
Schemat i czas trwania leczenia chorób tarczycy ustala lekarz. Aby ocenić skuteczność terapii, wykonuje się USG tarczycy i badania laboratoryjne. Osobną grupę stanowią pacjenci, którzy przeszli operację całkowitego lub częściowego usunięcia tarczycy. Aby zapobiec niedoczynności tarczycy i spowodowanym przez nią zaburzeniom ogólnoustrojowym, muszą oni stosować odpowiednią terapię zastępczą do końca życia.
Kiedy należy wykonać USG tarczycy?
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia choroby tarczycy (nadmiar lub niedobór produkcji hormonów tarczycy) obserwuje się u 3% światowej populacji. Choroby tego narządu zajmują drugie miejsce na liście najczęściej występujących chorób endokrynologicznych. Pogarszające się warunki środowiskowe doprowadziły do znacznego wzrostu liczby osób cierpiących na różne zaburzenia tarczycy.
Lekarze zalecają, by wykonywać USG tarczycy nawet jeśli nie występują żadne niepokojące objawy. Badanie to powinno się wykonywać raz w roku u dorosłych i dzieci już od pierwszego roku życia. Konieczne jest zbadanie czynności tarczycy zwłaszcza w okresie planowania ciąży.
Zaburzenia w pracy tarczycy mogą wystąpić w każdym wieku. Tarczyca ulega zmianom związanym z wiekiem, które zachodzą w jej strukturze. Osobom powyżej 40 roku życia zaleca się profilaktyczne USG tarczycy w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju choroby.
Choroby tarczycy występują czterokrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Przyjmowanie leków hormonalnych, wahania masy ciała, porody zwiększają ryzyko wystąpienia choroby. W przypadku wykrycia patologicznych zmian, USG tarczycy przeprowadza się w odstępach czasu zalecanych przez lekarza prowadzącego.
Jak przygotować się do USG tarczycy?
Przed badaniem USG tarczycy nie jest wymagane żadne specjalne przygotowanie. Pacjentom z tendencją do odruchu wymiotnego zaleca się przyjść na badanie na czczo. Do badania należy zdjąć biżuterię z szyi i rozpiąć kołnierzyk ubrania, by odsłonić szyję.
Jak tarczyca wpływa na układ nerwowy?
Niedoczynność tarczycy objawia się osłabieniem, sennością, zmniejszeniem wydajności i popędu seksualnego. Pacjent odczuwa apatię, traci zainteresowanie życiem. Psychologiczne objawy niedoczynności tarczycy są podobne do objawów depresji, dlatego przed wizytą u psychoterapeuty warto wykonać badania na poziom hormonów tarczycy.
Nadczynność tarczycy również ma wpływ na układ nerwowy. Objawy obejmują nadmierną pobudliwość i drażliwość, wahania nastroju i problemy z zasypianiem. Na tle ogólnej nerwowości występuje wzrost aktywności i przyspieszenie mowy.
Czy tarczyca ma wpływ na masę ciała?
Zmiana masy ciała jest pierwszym objawem, na podstawie którego można podejrzewać chorobę tarczycy. W przypadku niedoczynności masa ciała zaczyna stopniowo wzrastać pomimo zmniejszonego apetytu. Niedobór hormonów tarczycy spowalnia wewnętrzny metabolizm i prowadzi do zatrzymywania płynów w organizmie.
Nadmierna produkcja hormonów tarczycy z kolei przyspiesza procesy metaboliczne. Człowiek zaczyna tracić na wadze nawet jeśli spożywa wystarczającą ilość kalorii i nie zwiększa swojej aktywności fizycznej. Przy nadczynności tarczycy i tyreotoksykozie wielu pacjentów zauważa wzrost apetytu.
Czy można schudnąć, mając chorą tarczycę?
Jeśli przyczyną przybierania na wadze była niedoczynność tarczycy, terapia zastępcza pozwala unormować poziom hormonów, zmniejszyć obrzęki i przywrócić właściwy metabolizm. Przyjmowanie leków w dawce dobranej przez lekarza wyeliminuje przyczynę, która uniemożliwiła schudnięcie.
Leczenie otyłości
W celu leczenia otyłości stosuje się dietę, zabiegi fizjoterapeutyczne i odpowiedni poziom aktywności fizycznej. U osób cierpiących na choroby tarczycy otyłość rozwija się na tle niedoczynności tarczycy. W takim przypadku lekarz przepisuje terapię hormonalną w celu uzupełnienia brakujących hormonów i przyspieszenia procesów metabolicznych w organizmie.
Jak tarczyca wpływa na włosy?
Zwiększona suchość, łamliwość i wypadanie włosów mogą wskazywać na choroby tarczycy. Problemy z włosami mogą występować zarówno w przypadku nadczynności, jak i niedoczynności tarczycy.
Czy można zajść w ciążę, mając chorą tarczycę?
Zaburzenia pracy tarczycy powodują nieregularne cykle miesiączkowe i utrudniają zajście w ciążę. Brak leczenia zwiększa ryzyko niepłodności. Podczas ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, organizm kobiety potrzebuje zwiększonej ilości hormonów tarczycy. Ich niedobór powoduje opóźniony rozwój wewnątrzmaciczny płodu i zwiększa ryzyko poważnych powikłań, takich jak odklejenie łożyska i krwotok.
Na choroby tarczycy może zachorować praktycznie każda osoba. Tylko regularne badania profilaktyczne pomogą w porę wykryć i leczyć te groźne schorzenia.
