Jak prawidłowo zmierzyć tętno?

Tętno (puls) to jeden ze wskaźników funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego, nerwowego i hormonalnego. Pomiar tętna pozwala ocenić zdolność organizmu do przystosowania się do wysiłku fizycznego.

Tętno to rytmiczne drgania ścian tętnic, które wywołane są przez skurcz serca i dostanie się krwi do naczyń krwionośnych. W czasie pomiaru tętna ważne jest, aby ocenić częstotliwość (liczbę uderzeń na minutę), rytmiczność (równość odstępów między uderzeniami) i symetryczność fali tętna na obu rękach.

Na tętno ma wpływ stan emocjonalny: adrenalina uwalniana podczas stresu zwiększa tętno i drgania ścian tętnic. Podczas snu tętno zwykle spada, ponieważ organizm potrzebuje mniej tlenu i składników odżywczych, a serce może pracować wolniej. Pozostałe czynniki wpływające na tętno:

• wiek (u dzieci puls jest wyższy niż u dorosłych);
• choroby układu krążenia (na przykład nadciśnienie tętnicze);
• choroby endokrynologiczne (cukrzyca, zaburzenia pracy tarczycy);
• leki (na przykład leki rozszerzające naczynia krwionośne zwiększają częstość pracy serca).

Na tętno ma wpływ także temperatura otoczenia: w upalne dni tętno wzrasta, ponieważ naczynia krwionośne rozszerzają się, aby „schłodzić” ciało, a przepływ krwi do powierzchni skóry wzrasta. Tętno rośnie także podczas wysiłku fizycznego, ponieważ serce musi pompować więcej krwi, aby dostarczyć organizmowi wystarczającą ilość tlenu i składników odżywczych. Podczas nadmiernej aktywności fizycznej tętno może być normalne, ale serce może bić głośniej z powodu intensywnych skurczów.

Norma tętna dla osoby dorosłej wynosi 60-100 uderzeń na minutę. Niższe tętno spoczynkowe (40-60 uderzeń na minutę) może występować u wyczynowych sportowców ze względu na lepsze funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego.

Tętno przekraczające 100 uderzeń na minutę (tachykardia) występuje przy zwiększonej aktywności fizycznej (na przykład podczas intensywnego biegu lub pływania) lub gdy podwyższa się temperatura otoczenia. Inne przyczyny wysokiego tętna:

• brak równowagi elektrolitowej (potasu, sodu, wapnia i magnezu);
• uczucie strachu lub niepokoju;
• nadczynność tarczycy;
• niedokrwistość (obniżony poziom czerwonych krwinek i hemoglobiny we krwi);
• arytmia (zaburzenia rytmu serca).

Wysokie tętno przy niskim ciśnieniu krwi może być spowodowane niewydolnością serca, odwodnieniem (utrata płynów spowodowana nadmiernym poceniem się, obfitymi wymiotami lub biegunką), niewłaściwym przyjmowaniem leków (na przykład moczopędnych). Przyczyną podwyższonego tętna może być zawał mięśnia sercowego i dusznica bolesna. Są to stany chorobowe wywołane pobudzeniem układu nerwowego w odpowiedzi na stres i niedostateczny dopływ krwi do serca. Inną przyczyną wzrostu tętna może być nadużywanie alkoholu i napojów zawierających kofeinę (kawa, napoje energetyzujące).

We wczesnej ciąży tętno może wzrosnąć z powodu zwiększonego obciążenia układu krążenia i zwiększonej objętości krwi krążącej. W trzecim trymestrze płód staje się większy i bardziej uciska na naczynia krwionośne, co prowadzi do zwiększenia częstości rytmu serca kobiety.

Aby spowolnić tętno podczas uprawiania sportu, powinno się przerwać aktywność fizyczną, usiąść i napić się chłodnej wody. W przypadku narażenia na wysoką temperaturę należy zapewnić dostęp do świeżego powietrza i poluzować ubranie (rozpiąć guziki koszuli, zdjąć krawat).

Aby obniżyć wysokie tętno, nie należy spożywać alkoholu i kofeiny, należy ćwiczyć, wysypiać się i unikać stresujących sytuacji. Aby ustalić przyczynę podwyższonego tętna, należy skonsultować się z kardiologiem. W razie potrzeby lekarz przepisze leki na obniżenie tętna. W przypadku znacznego przyspieszenia akcji serca (ponad 100 uderzeń na minutę), bólu w klatce piersiowej lub utraty przytomności, konieczne jest pilne wezwanie karetki pogotowia.

Niskie tętno (bradykardia) występuje w wyniku niedoczynności tarczycy i chorób autoimmunologicznych (takich jak gorączka reumatyczna lub toczeń rumieniowaty układowy). Inne przyczyny niskiego tętna:

• wrodzone wady serca (takie jak zespół Fallota czy przełożenie wielkich pni tętniczych);
• zespół bezdechu sennego;
• zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.

Bradykardia może wystąpić wskutek uszkodzenia mięśnia sercowego, na przykład przy kardiomiopatii lub zapaleniu mięśnia sercowego. Leki, takie jak środki uspokajające i opioidy, mogą przyczyniać się do uszkodzenia serca i obniżać częstość jego pracy.

Aby zwiększyć tętno, można wypić mocną herbatę lub kawę, zmienić pozycję ciała (wstać i przespacerować się po pokoju). Głębokie i rytmiczne oddychanie może pomóc zaktywizować układ nerwowy i podwyższyć puls.

Aby zapobiec rozwojowi bradykardii, należy regularnie ćwiczyć, utrzymywać zdrową wagę i rzucić palenie. Ważne jest wykonywanie corocznych rutynowych badań kontrolnych u lekarza rodzinnego.

Tętno można zmierzyć na ręce w okolicy nadgarstka i na szyi w okolicy tętnicy szyjnej. Puls można także mierzyć za pomocą pulsometru, urządzenia elektronicznego zakładanego na ramię.

Tętno i saturację (poziom nasycenia krwi tlenem) można mierzyć jednocześnie za pomocą pulsoksymetru, który zakłada się na palec lub płatek ucha. Lekarze mogą zmierzyć tętno za pomocą stetoskopu, słuchając bicia serca na klatce piersiowej.

Liczbę uderzeń serca można mierzyć przez 15, 30 i 60 sekund. Aby jednak uzyskać dokładniejszy wynik, kardiolodzy zalecają mierzenie pulsu przez minutę. Puls powinno się mierzyć na obu rękach. Jeśli wystąpi tachykardia lub bradykardia, lub jeśli rytm serca jest nieregularny lub asymetryczny, należy udać się do lekarza w celu ustalenia przyczyny. Technika pomiaru tętna na nadgarstku:

Krok 1. Przygotowanie do pomiaru tętna

• przyjmij wygodną pozycję i zrelaksuj się;
• jeśli ubranie zakrywa nadgarstek, podciągnij rękaw, aby ułatwić dokonanie pomiaru tętna.

Krok 2. Znalezienie tętna

• skieruj wewnętrzną część dłoni ku górze;
• umieść palce wskazujący i środkowy drugiej ręki na zewnętrznej stronie nadgarstka (po stronie kciuka);
• przyciśnij palce do nadgarstka i wyczuj rytmiczne „uderzenia”;
• przygotuj stoper.

Krok 3. Pomiar tętna

• włącz stoper;
• policz liczbę uderzeń w ciągu minuty;
• w przypadku pomiaru tętna przez 30 sekund należy pomnożyć otrzymaną liczbę „uderzeń” przez dwa; w przypadku pomiaru tętna przez 15 sekund należy pomnożyć otrzymany wynik przez cztery.