U zdrowej osoby mocz jest jałowy, jednak w przypadku zaburzenia mechanizmów obronnych dróg moczowych bakterie mogą przenikać do ich wnętrza i namnażać się (wyjątkiem jest nieprawidłowo pobrana próbka moczu).
Obecność bakterii w moczu najczęściej występuje z powodu cewnikowania, zakażenia dróg moczowych, anomalii anatomicznych, cukrzycy czy zaawansowanego wieku. Bakterie dostają się do układu moczowego przez cewkę moczową, zwłaszcza u kobiet, których cewka moczowa jest krótka i znajduje się blisko pochwy i odbytu, a w przeciwieństwie do mężczyzn nie ma bariery ochronnej w postaci prostaty.
Co to jest bakteriuria?
Bakteriuria to obecność bakterii w moczu, która może być oznaką infekcji dróg moczowych i być wynikiem obecności drobnoustrojów naturalnie występujących w drogach moczowych. Bakterie mogą przedostać się do układu moczowego przez cewkę, gdy drobnoustroje ze środowiska zewnętrznego zaczną namnażać się w pęcherzu, moczowodach lub nerkach.
Skąd biorą się bakterie w moczu?
Zadaj pytanie urologii «Doctorpro»
Bakteriuria występuje w przebiegu różnych infekcji dróg moczowych (zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie cewki moczowej i odmiedniczkowe zapalenie nerek). Bakteriuria w odmiedniczkowym zapaleniu nerek jest wynikiem rozprzestrzeniania się infekcji z pęcherza moczowego lub cewki moczowej do nerek, gdzie bakterie zaczynają się aktywnie namnażać. Normalnie mocz jest sterylny, ale w warunkach, w których mechanizmy obronne układu moczowego lub układ odpornościowy są osłabione, bakterie mogą przedostać się do moczu i spowodować infekcję. Inne przyczyny bakteriomoczu:
- niewłaściwa higiena intymna;
- nieprawidłowości anatomiczne dróg moczowych (zwężenie cewki moczowej, zaburzenia przepływu moczu);
- stosowanie cewnika urologicznego;
- obniżona odporność.
Przyczyną bakterii w moczu mogą być choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, ponieważ wysoki poziom glukozy stwarza korzystne środowisko dla wzrostu i namnażania się bakterii. Czynnikiem ryzyka bakteriurii u kobiet może być stosunek płciowy. Podczas kontaktu seksualnego może wystąpić nacisk na obszar cewki moczowej, powodując przedostanie się do niej bakterii z pochwy lub odbytu. Aby uniknąć przedostania się bakterii do cewki moczowej, należy przestrzegać higieny przed stosunkiem, stosując preparaty hipoalergiczne.
Jakie są objawy obecności bakterii w moczu?
Głównym objawem bakteriurii jest pieczenie i ból podczas oddawania moczu. Inne objawy bakterii w moczu:
- zmętnienie moczu;
- nieprzyjemny zapach moczu;
- częste parcie na mocz;
- gorączka;
- krew w moczu;
- ból brzucha lub dolnej części pleców.
W przypadku bakteriurii występuje częste oddawanie moczu w małych ilościach, nawet gdy pęcherz jest pełny. Gdy dojdzie do zakażenia dróg moczowych, pacjent może odczuwać osłabienie i zmęczenie.
Warto jednak zaznaczyć, że czasami bakteriuria może przebiegać bezobjawowo. Symptomy mogą też „maskować się” jako dolegliwości innych narządów (choroby ginekologiczne, schorzenia jelit lub uciski nerwów).
Bakterie w moczu u kobiet
Bakteriomocz występuje częściej u kobiet ze względu na cechy anatomiczne. Wnikanie bakterii do cewki moczowej zależy od częstotliwości stosunków seksualnych, zwiększających prawdopodobieństwo mechanicznego przeniesienia bakterii z pochwy do cewki moczowej. Objawy bakteriurii u kobiet obejmują ból i pieczenie podczas oddawania moczu. Inne objawy bakteriomoczu u kobiet:
- częste parcie na mocz;
- mętny mocz o nieprzyjemnym zapachu;
- krew w moczu;
- ból w dolnej części brzucha.
Typowe objawy obecności bakterii w moczu mogą obejmować też gorączkę i dreszcze. Kobiety mogą również odczuwać ogólne złe samopoczucie i zmęczenie.
Bakterie w moczu u mężczyzn
Bakteriuria u mężczyzn rozwija się rzadziej ze względu na anatomiczną budowę cewki moczowej i ochronę gruczołu krokowego i częściej związana z zapaleniem cewki moczowej lub prostaty. Objawy bakteriomoczu u mężczyzn:
- ból i dyskomfort podczas oddawania moczu;
- mętny mocz o nieprzyjemnym zapachu;
- częste parcie na mocz;
- krew w moczu;
- ból w dolnej części pleców i podbrzusza;
- gorączka i dreszcze.
Dodatkowo mężczyźni mogą odczuwać ból penisa lub moszny, szczególnie w przypadku zapalenia gruczołu krokowego lub cewki moczowej. Obecność bakterii w moczu u mężczyzn może wskazywać na rozwój zapalenia gruczołu krokowego.
Bakteriuria bezobjawowa
Bakteriuria bezobjawowa to stan, w którym obecność bakterii w moczu nie powoduje wystąpienia objawów klinicznych. Brak symptomów wynika z fizjologicznych cech organizmu lub obecności chorób przewlekłych (cukrzyca, osłabiony układ odpornościowy). Ta forma choroby może pojawić się też u osób starszych, kobiet w ciąży i długotrwale cewnikowanych pacjentów.
Jakie bakterie mogą znajdować się w moczu?
Bakterie w moczu mogą być typowe (część normalnej mikroflory) i rzadkie (przyczyna infekcji dróg moczowych). Rodzaje bakterii w moczu:
- Escherichia coli (E. coli) – jest przyczyną infekcji dróg moczowych (zapalenie pęcherza moczowego, odmiedniczkowe zapalenie nerek). Escherichia coli dostaje się do moczu przez jelita;
- Enterococcus faekalis – może powodować infekcje, zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością. Bakteria jest częścią normalnej mikroflory jelitowej;
- niesklasyfikowane bakterie w moczu – mogą mieć nietypową lub rzadką postać, która nie pasuje do standardowych klasyfikacji.
Obecność pojedynczych bakterii w moczu może być wynikiem przypadkowego przedostania się mikroorganizmów ze środowiska zewnętrznego. Jeśli w moczu znajduje się duża ilość bakterii, może dojść do zakażenia układu moczowego. W wydzielinie mogą być również obecne bakterie Klebsiella, Proteus czy Enterobacter (rzadziej wywołujące ZUM).
Jakie są rodzaje bakteriurii?
Bakteriomocz jest klasyfikowany według cech klinicznych. Formy bakteriurii:
- znamienna bakteriuria – której towarzyszą objawy (ból podczas oddawania moczu, częste parcia na mocz, zmętnienie moczu), jest oznaką aktywnego zakażenia układu moczowego;
- bakteriuria utajona – bezobjawowa, częsta u osób starszych i pacjentów z cukrzycą;
- prawdziwa bakteriuria – występuje, gdy bakterie aktywnie się namnażają i wymaga leczenia;
- fałszywa bakteriuria – występuje w obecności bakterii, które nie są oznaką infekcji.
Dodatkowo wyróżnia się bakteriurię hematogenną, która występuje, gdy bakterie dostają się do moczu przez naczynia krwionośne. Ta postać choroby może rozwinąć się podczas infekcji ogólnoustrojowej, na przykład w przebiegu sepsy.
Prawdziwa bakteriuria
Prawdziwa bakteriuria to stan, w którym bakterie aktywnie namnażają się w moczu, co potwierdza wynik testu. Przyczyny prawdziwej bakteriurii:
- infekcje dróg moczowych;
- obecność cewnika;
- osłabiony układ odpornościowy;
- nieprawidłowa budowa układu moczowego (przerost prostaty, kamica moczowa).
Objawy prawdziwej bakteriurii obejmują ból, pieczenie i dyskomfort podczas oddawania moczu. Może również wystąpić zmętnienie moczu i ból w dolnej części brzucha. Chorobę leczy się antybiotykami, lekami przeciwzapalnymi i przeciwbólowymi.
Fałszywa bakteriuria
Fałszywa bakteriuria to stan, w którym bakterie znajdują się w moczu, ale nie są oznaką infekcji dróg moczowych. Może wystąpić w wyniku stosowania cewnika, a także obecności bakterii, które są częścią normalnej mikroflory cewki moczowej. Fałszywa bakteriuria może przebiegać bezobjawowo lub objawiać się bólem podczas oddawania moczu.
W przypadku wykrycia bakterii i braku symptomów można zlecić powtórne badanie moczu. Fałszywa bakteriuria jest leczona, jeśli występują objawy kliniczne, w przeciwnym razie stan jest monitorowany.
Jaka jest norma bakterii w moczu?
Normą jest brak bakterii w moczu lub bardzo niska ich liczba. Obecność bakterii jest wskaźnikiem możliwego zakażenia układu moczowego (ZUM), zwłaszcza jeśli wykryto białe krwinki. Escherichia coli zwykle nie występuje w hodowli bakteryjnej.
| Normy i nieprawidłowości dotyczące bakterii w moczu | ||
| Wskaźnik | Norma | Odchylenia |
| Bakterie w moczu | Nieobecne lub minimalna ilość (10^4 CFU/ml lub mniej) | Obecne w większych ilościach (10^5 CFU/ml i więcej) |
| Leukocyty | 0-5 komórek w polu widzenia | Powyżej 5 komórek w polu widzenia |
| Erytrocyty | 0-3 komórki w polu widzenia | Powyżej 3 komórki w polu widzenia |
| Azotyny | Nieobecne | Obecne |
| Wałeczki | Nieobecne | Obecne |
| Białko | Poniżej 150 mg na dobę | Powyżej 150 mg na dobę |
Liczba bakterii poniżej 1000 CFU/ml może wskazywać na łagodną bakteriurię niezwiązaną z zakażeniem układu moczowego. Obecność bakterii w moczu bez białych krwinek może również świadczyć o bezobjawowej postaci choroby.
Azotyny i bakterie w moczu mogą być wskaźnikami zakażenia układu moczowego. Nabłonek płaski i bakterie w moczu w dużych ilościach mogą świadczyć o zapaleniu cewki moczowej lub podrażnieniu dróg moczowych.
Czy bakteriuria jest niebezpieczna?
Bakteriuria jest niebezpieczna, jeśli rozwinie się zakażenie układu moczowego, które powoduje ból i pieczenie podczas oddawania moczu. Nieleczona może prowadzić do przewlekłych infekcji dróg moczowych i odmiedniczkowego zapalenia nerek. Postać bezobjawowa jest niebezpieczna dla osób starszych z osłabioną odpornością, a także pacjentów z cewnikiem.
Co zrobić, jeśli w moczu znajdują się bakterie?
Jeśli w moczu znajdują się bakterie, należy udać się do urologa i poddać się diagnostyce choroby. Konieczne może być również powtórzenie badania, ponieważ bakterie mogą dostać się do moczu z powodu nieprawidłowego pobrania próbki.
W celu leczenia bakteriurii lekarz przepisuje leki. Konieczne jest również monitorowanie objawów (ból przy oddawaniu moczu, częste parcie na mocz, gorączka), aby uniknąć powikłań.
Jak diagnozuje się bakteriomocz?
Diagnoza bakteriurii rozpoczyna się od konsultacji z urologiem, który zbiera wywiad medyczny i przeprowadza badanie wizualne. Dodatkowe metody diagnozowania bakteriomoczu:
- analiza na obecność bakterii w moczu (badanie bakteriologiczne);
- ogólne badanie moczu.
W przypadku wystąpienia objawów infekcji (podwyższona temperatura ciała) można wykonać badanie krwi. Ponadto lekarz może zalecić badanie w kierunku zakażeń przenoszonych drogą płciową, USG pęcherza moczowego bądź test PCR.
Jakie są metody leczenia bakterii w moczu?
Leczenie bakteriomoczu zależy od przyczyny i rodzaju infekcji. Główną metodą leczenia bakteriurii jest przyjmowanie leków. Leczenie bakteriomoczu może obejmować:
- antybiotykoterapię (zgodnie z wynikami posiewu) – antybiotyki zabijają bakterie w moczu, które powodują infekcję;
- antyseptyki urologiczne – stosowane do dezynfekcji dróg moczowych;
- leki przeciwzapalne – przepisywane w celu złagodzenia stanu zapalnego i uśmierzenia bólu;
- probiotyki – przepisywane w celu przywrócenia mikroflory;
- preparaty ziołowe – w celach profilaktycznych i zapobiegania nawrotom.
Dodatkowo w leczeniu bakteriomoczu można stosować leki przeciwgorączkowe. Ważne jest zachowanie optymalnego nawodnienia oraz właściwej higieny. Schemat leczenia bezobjawowej bakteriurii jest opracowywany w przypadku obecności objawów klinicznych. Jeśli terapia zostanie rozpoczęta wcześnie, bakteriomocz można całkowicie wyleczyć.
Wytyczne kliniczne dotyczące profilaktyki bakteriomoczu
Zapobieganie bakteriurii obejmuje utrzymywanie higieny osobistej i regularne oddawanie moczu. Należy unikać długotrwałego zatrzymywania moczu, które sprzyja rozwojowi bakterii w drogach moczowych. Zalecenia kliniczne dotyczące zapobiegania bakteriomoczowi:
- przestrzeganie reżimu picia (picie półtora do dwóch litrów wody dziennie);
- kontrola chorób przewlekłych (nadzór medyczny, właściwe odżywianie, przestrzeganie terapii);
- profilaktyczne badania, analiza moczu i USG raz w roku;
- przyjmowanie probiotyków w celu utrzymania prawidłowej mikroflory pochwy i jelit przepisanych przez urologa;
- unikanie wychłodzenia organizmu;
- wczesne leczenie infekcji dróg moczowych (gdy pojawią się pierwsze objawy).
Jeśli konieczne jest stosowanie cewników, należy je regularnie wymieniać, aby zminimalizować ryzyko infekcji. Po leczeniu bakteriurii ważne jest ponowne zbadanie moczu, aby zapobiec nawrotowi infekcji.
Zasady męskiej higieny intymnej
Czy można się zarazić bakteriurią od innej osoby?
Nie jest możliwe zarażenie się bakteriurią od innej osoby. Istnieje możliwość zarażenia się bakteriomoczem, jeżeli doszło do zakażenia układu moczowego. Bakteriuria przenoszona może być przez stosunki seksualne, kontakt z zanieczyszczonym cewnikiem i niewłaściwą higienę intymną.
