Co to jest zapalenie jąder?
Zapalenie jąder to stan zapalny jednego lub dwóch jąder. Jeśli zapalenie najądrza rozwija się w tym samym czasie, stan ten jest klasyfikowany jako zapalenie jądra i najądrza.
Jakie są objawy zapalenia jądra?
Zadaj pytanie urologii «Doctorpro»
Jednym z głównych objawów tej choroby jest ból jąder, który może promieniować do okolic pachwin. Inne objawy zapalenia jądra u mężczyzn mogą obejmować:
- obrzęk jąder z ich wzmożoną spoistością oraz silną bolesnością moszny;
- dyskomfort (uczucie ciężkości i pieczenia w jądrach);
- krew w moczu (krwiomocz);
- wydzielinę z penisa;
- krew w spermie (hematospermia).
Ból w okolicach narządów płciowych, towarzyszący zapaleniu jądra, może nasilać się podczas oddawania moczu, stosunku płciowego lub ejakulacji. Chorobie mogą również towarzyszyć nudności, wymioty, gorączka, dreszcze, bóle mięśni, bóle głowy i osłabienie organizmu, będące przejawem ogólnego zatrucia i wskazujące na uogólnienie procesu zapalnego.
Jak wygląda zapalenie jądra?
Podczas zapalenia jądra jedno lub oba jądra mogą się powiększyć, stać się twardsze i bolesne. Do zewnętrznych objawów choroby należy także zmiana koloru moszny – może stać się czerwona bądź fioletowa, brązowa lub nawet czarna (charakterystyczne dla zgorzeli Fourniera wywołanej przez drobnoustroje beztlenowe).
Dlaczego dochodzi do zapalenia jąder?
Zapalenie jąder może być wywołane przez bakterie, wirusy lub grzyby – wówczas nazywane jest zakaźnym. Głównymi przyczynami infekcji są kontakty seksualne bez zabezpieczenia i rozprzestrzenianie się czynników zakaźnych w organizmie w przypadku występowania chorób współistniejących.
Zakaźne przyczyny zapalenia jąder
Patologia może rozwijać się na tle infekcji bakteryjnych, wirusowych lub grzybiczych cewki moczowej, pęcherza moczowego, gruczołu krokowego lub przydatków jąder. Zakaźne przyczyny zapalenia jąder mogą obejmować:
- różyczkę;
- E. coli;
- gronkowce;
- paciorkowce;
- ospę wietrzną;
- wirus Coxsackie;
- echowirus;
- wirus cytomegalii;
- świnkę (jedna z głównych dróg zakażenia, stanowiąca 20-25% przypadków zachorowań);.
Dodatkowym czynnikiem ryzyka zapalenia jąder jest odbywanie stosunku płciowego bez prezerwatywy. Powszechnie występujące choroby przenoszone drogą płciową (STD), które mogą wywoływać zapalenie jąder, to między innymi rzeżączka, kiła i chlamydioza. Jeśli badania pozwalają zidentyfikować rodzaj patogenu, diagnozuje się specyficzne zapalenie jąder.
Zapalenie jąder jako powikłanie innych schorzeń układu moczowego
Do zapalenia jąder może dojść w wyniku założenia cewnika lub endoskopii pęcherza moczowego. Pośrednie przyczyny zapalenia jąder mogą również obejmować:
- przerost gruczołu krokowego;
- zwężenie cewki moczowej (tworzenie się blizny);
- niedrożność ujścia pęcherza moczowego;
- choroby autoimmunologiczne.
Zapalenie jąder może również rozwinąć się po operacjach na drogach moczowych (operacje układu moczowo-płciowego). Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby wzrasta po 45. roku życia.
Jakie są formy zapalenia jąder?
Zapalenie jąder może występować w postaci ostrej lub przewlekłej. Klasyfikacja zapalenia jądra opiera się na charakterze i czasie trwania objawów.
Ostre zapalenie jąder
Ostre zapalenie jądra trwa krócej niż sześć tygodni i cechuje się nagłym wystąpieniem objawów. Ból jest zwykle zlokalizowany w jednym jądrze, ale może rozprzestrzenić się na drugie lub całą mosznę.
Jedną z postaci ostrej choroby jest zapalenie ślinianki przyusznej. Choroba rozwija się w ciągu czterech do siedmiu dni od obrzęku ślinianki przyusznej. W 30% przypadków zapalenie przechodzi na drugie jądro po upływie od jednego do dziewięciu dni. Jeśli leczenie zostanie rozpoczęte na czas, większość objawów ostrego zapalenia jąder ustępuje w ciągu dwóch tygodni.
Przewlekłe zapalenie jąder
Przewlekłe zapalenie jąder, którego rozpoznanie jest często trudne ze względu na bezobjawowy przebieg choroby, może zaburzać spermatogenezę, negatywnie wpływając na ilość i skład plemników.
Czas trwania przewlekłego zapalenia jądra przekracza sześć tygodni i może sięgać kilku miesięcy lub lat. Przewlekła postać schorzenia charakteryzuje się naprzemiennymi okresami zaostrzeń i remisji (zmniejszenie intensywności lub brak objawów, wśród których dominuje obrzęk i ból jądra).
Jakie są rodzaje zapalenia jąder?
Zapalenie jąder jest wywoływane głównie przez bakterie lub wirusy. Istnieje również grzybicze i urazowe zapalenie jąder.
| Rodzaje zapalenia jąder | |
| Rodzaj | Najważniejsze czynniki chorobotwórcze |
| Wirusowe zapalenie jąder | Wirus świnki, różyczki, ospy wietrznej, cytomegalowirus |
| Bakteryjne zapalenie jąder | Escherichia coli, paciorkowce, gronkowce |
| Grzybicze zapalenie jąder | Candida |
W przypadku niezakaźnego zapalenia jąder nie ma potrzeby identyfikacji organizmu sprawczego. W rzadkich przypadkach wystąpić może zapalenie jąder spowodowane chorobami autoimmunologicznymi.
Wirusowe zapalenie jąder
Wirusowe zapalenie jąder jest najczęściej wywoływane przez wirusa świnki. U około jednego na trzech mężczyzn, którzy zachorowali na świnkę po okresie dojrzewania, może rozwinąć się zapalenie jądra. Pierwsze objawy pojawiają się zwykle w ciągu tygodnia od zakażenia. Infekcje wirusowe, które mogą powodować zapalenie jąder, obejmują również ospę wietrzną, wirus cytomegalii i różyczkę.
Bakteryjne zapalenie jąder
W większości przypadków bakteryjne zapalenie jądra jest powikłaniem zapalenia najądrza (wtórne zapalenie jądra) lub przebiega równolegle z nim. Choroby mogą rozwijać się na tle infekcji bakteryjnych cewki moczowej lub pęcherza moczowego. Jeśli nie ma współistniejących stanów zapalnych i infekcji, diagnozuje się pierwotne zapalenie jąder.
Mniej powszechnymi przyczynami bakteryjnego zapalenia jąder są choroby przenoszone drogą płciową i zapalenie gruczołu krokowego. Patologia może być również konsekwencją zakażenia bakteriami Escherichia coli, paciorkowcami lub gronkowcami.
Grzybicze zapalenie jąder
Grzybicze zapalenie jąder jest jednym z najrzadszych rodzajów zapalenia jąder. Choroba, której może towarzyszyć zapalenie najądrzy, rozwija się w wyniku niekontrolowanego namnażania się grzybów z rodzaju Candida. Czynniki ryzyka obejmują osłabiony układ odpornościowy, niedrożność, diagnostykę instrumentalną lub operację narządów moczowych.
Urazowe zapalenie jąder
Zapalenie jąder może rozwinąć się w wyniku urazu pachwiny (zwłaszcza moszny) spowodowanego ugryzieniem przez zwierzę lub urazem (np. podczas uprawiania sportu, sztuk walki lub wypadków drogowych). W przypadku podejrzenia pourazowego zapalenia jądra należy niezwłocznie przeprowadzić badania, aby wykluczyć ropień, skręt, przemieszczenie i pęknięcie jądra.
Gdzie zlokalizowane jest zapalenie jąder i które tkanki są nim dotknięte?
Zapalenie może być zlokalizowane w lewym jądrze (lewostronne zapalenie jądra), w prawym jądrze (prawostronne zapalenie jądra) lub w obu jądrach (obustronne zapalenie jądra). Oprócz jąder zapalenie może rozprzestrzeniać się na tkanki przydatków jąder, moszny i gruczołu krokowego. Choroba może również zaatakować pachwinowe węzły chłonne.
Jak rozwija się zapalenie jąder w etapach?
Klasyfikacja choroby opiera się na obecności lub braku ropni, które towarzyszą ropnemu zapaleniu jąder. Przy określaniu stadium bierze się również pod uwagę ich wielkość i liczbę.
| Stadia rozwoju zapalenia jądra | |
| Stadium | Charakterystyka |
| I | Normalne lub nieznacznie powiększone jądro bez ropni |
| II | Normalne lub nieznacznie powiększone jądro z jednym bądź kilkoma ropniami o wielkości do pięciu milimetrów |
| III | Jeden lub więcej ropni o wielkości powyżej pięciu milimetrów |
W pierwszym i drugim etapie przeprowadza się leczenie zachowawcze (farmakologiczne). W przypadku zdiagnozowania trzeciego etapu (np. ogniskowego zapalenia jądra z licznymi skupiskami ropy) wymagana jest interwencja chirurgiczna, która nie jest wykonywana w centrach medycznych Doctorpro.
Jakie są zagrożenia związane z zapaleniem jąder?
Ciężkie postacie zapalenia jąder są niebezpieczne ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia ropni. Inne powikłania zapalenia jąder mogą obejmować:
- przewlekły ból jąder i moszny;
- hipogonadyzm (zmniejszona produkcja testosteronu);
- wodniak (nagromadzenie płynu w mosznie);
- zaburzenia płodności.
Choroba może również prowadzić do zastąpienia zdrowych komórek jąder tkanką bliznowatą (włókniejące zapalenie jąder) i atrofii jąder. Rzadszym powikłaniem schorzenia jest niepłodność.
Jak diagnozuje się zapalenie jąder?
W przypadku wykrycia objawów zapalenia jąder konieczne jest umówienie się na wizytę do urologa. Podczas wstępnej konsultacji lekarz przeprowadzi badanie, zbierze wywiad, zapyta o dolegliwości i częstotliwość ich występowania. Metody diagnozowania zapalenia jąder mogą obejmować:
- badanie palpacyjne jąder;
- badanie ultrasonograficzne narządów miednicy mniejszej. USG może wykryć ropnie charakterystyczne dla ropnego zapalenia jąder, nagromadzenie wodnistego płynu (oznaka surowiczego zapalenia jąder), powiększenie jąder, a także wykluczyć skręt jąder;
- badania laboratoryjne krwi i moczu.
Badania zalecane w przypadku podejrzenia zapalenia jąder pozwalają zidentyfikować oznaki infekcji i stanu zapalnego. Na nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych może wskazywać wzrost liczby leukocytów w moczu i krwi (leukocyturia/leukocytoza) czy podwyższony poziom CRP i OB.
Co wykazuje USG narządów miednicy mniejszej?
Jakie metody stosuje się w leczeniu zapalenia jąder?
Terapię dobiera lekarz, biorąc pod uwagę rodzaj zapalenia jąder i wyniki badań diagnostycznych. Metody leczenia zapalenia jąder mogą obejmować:
- antybiotyki;
- środki przeciwgrzybicze;
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ);
- środki przeciwbólowe.
W ramach terapii stosowany może być bandaż, który utrzymuje mosznę w pozycji uniesionej i chroni ją przed urazami. Jeśli zapalenie jądra jest wywoływane przez infekcje przenoszone drogą płciową, zaleca się stosowanie leków u obojga partnerów.
Jak długo trwa leczenie zapalenia jąder?
Ostre zapalenie jąder i zaostrzenia przewlekłej postaci choroby leczy się średnio przez 7-14 dni. Moszna może pozostawać bolesna przez kilka tygodni po zakończeniu leczenia. Czasami ból i obrzęk mogą utrzymywać się przez kilka miesięcy.
Wytyczne kliniczne dotyczące zapalenia jąder
W większości przypadków zapalenia jąder hospitalizacja nie jest wymagana, a zalecenia mają na celu leczenie choroby w domu. Zalecenia kliniczne dotyczące zapalenia jądra:
- antybiotykoterapia jest stosowana w przypadku domniemanego bakteryjnego zapalenia jąder i może być rozpoczęta przed identyfikacją czynnika sprawczego w laboratorium;
- doustne i dożylne schematy antybiotykoterapii są dostosowane do wieku, masy ciała i stadium choroby;
- antybiotyki nie są przepisywane w przypadku wirusowego zapalenia jąder. Leczenie jest objawowe (np. NLPZ mogą być stosowane w celu złagodzenia bólu i dyskomfortu).
W przypadku podejrzenia infekcji przenoszonej drogą płciową zaleca się powstrzymanie się od stosunków seksualnych (czas trwania okresu abstynencji określa lekarz prowadzący, ale zwykle wynosi on co najmniej siedem dni od rozpoczęcia leczenia). Partnerzy seksualni powinni poddać się leczeniu i badaniom kontrolnym, aby uniknąć ponownego zakażenia.
Czego nie należy robić w przypadku zapalenia jąder?
Przy zapaleniu jądra nie można zaburzać schematu terapii i zaleceń lekarza. Nie zaleca się również podnoszenia dużych ciężarów, uprawiania sportu lub aktywności związanych z intensywnym wysiłkiem fizycznym. W okresie leczenia przeciwwskazane są zabiegi medyczne z użyciem instrumentów urologicznych.
Czy można uprawiać seks przy zapaleniu jąder?
Ważne jest, aby powstrzymać się od uprawiania seksu do czasu zakończenia leczenia zapalenia jąder ze względu na ryzyko powikłań (np. zwiększonego bólu lub przeniesienia infekcji między partnerami). W przypadku zakaźnego zapalenia jąder podjęcie aktywności seksualnej jest możliwe dopiero po zakończeniu leczenia i uzyskaniu negatywnych wyników badań kontrolnych. W celu zapobiegania nawrotom zaleca się unikanie stosunków płciowych bez zabezpieczenia.
Czy można całkowicie wyleczyć zapalenie jądra?
Przy odpowiednio wczesnym zdiagnozowaniu choroby rokowania są w większości korzystne (tzn. możliwe jest całkowite wyleczenie zapalenia jąder). Schorzenie rzadko prowadzi do niepłodności i długotrwałych powikłań.
Większość pacjentów z zapaleniem jąder zaczyna czuć się lepiej trzy do dziesięciu dni po rozpoczęciu leczenia, ale może minąć kilka tygodni, zanim moszna przestanie być bolesna. Czasami ból i obrzęk mogą utrzymywać się przez kilka miesięcy.
