Co to jest zapalenie skóry?
Zapalenie skóry to zapalna choroba skóry, która pojawia się pod wpływem czynników zewnętrznych lub wewnętrznych. Mechanizm rozwoju zapalenia skóry wiąże się z naruszeniem funkcji ochronnych skóry i reakcją immunologiczną organizmu. Skóra pełni zwykle funkcję bariery, zapobiegając przenikaniu czynników drażniących, alergenów i patogenów. Jednak pod wpływem czynników zewnętrznych (chemicznych, fizycznych, biologicznych) lub wewnętrznych (immunologicznych, hormonalnych, genetycznych) bariera ochronna zostaje naruszona.
Co może powodować zapalenie skóry?
Zadaj pytanie dermatologii «Doctorpro»
Często zapalenie skóry pojawia się z powodu połączonego działania alergenów, zmian hormonalnych i stresu. Możliwe przyczyny zapalenia skóry:
- mechaniczne uszkodzenie skóry (tarcie przez ubranie, wysoka lub niska temperatura, ekspozycja na światło ultrafioletowe);
- ekspozycja na substancje chemiczne (agresywne detergenty, kosmetyki, rozpuszczalniki, kwasy);
- kontakt z roślinami (pokrzywy, trujący bluszcz), grzybami;
- reakcje alergiczne na pyłki, sierść zwierząt, kurz domowy, substancje zapachowe;
- predyspozycje genetyczne;
- zaburzenia immunologiczne (nadwrażliwość układu odpornościowego);
- zmiany hormonalne;
- stres emocjonalny;
- choroby przewodu pokarmowego (dysbakterioza, zapalenie żołądka, zaburzenia czynności wątroby);
- choroby zakaźne (enterowirus, herpeswirus).
Czynnikami ryzyka rozwoju zapalenia skóry może być suchość skóry i naruszenie bariery lipidowej. Choroba może również rozwinąć się u osób starszych z powodu osłabienia funkcji układu odpornościowego. Osoby z celiakią narażone są na opryszczkowate zapalenie skóry.
Jakie są objawy zapalenia skóry?
Objawy zapalenia skóry mogą się różnić w zależności od rodzaju schorzenia. Do głównych objawów zapalenia skóry należą:
- zaczerwienienie skóry (jasne lub ciemne);
- swędzenie i pieczenie;
- obrzęk skóry;
- wysypka (zmiany pojedyncze lub mnogie);
- sucha i łuszcząca się skóra;
- zgrubienie skóry;
- pęcherze i strupy;
- sączenie (płynna wydzielina).
W ciężkich postaciach zapalenia skóry mogą powstawać głębokie pęknięcia i owrzodzenia, którym towarzyszy ból i infekcja. W zależności od stadium zapalenia, skóra może przybierać różne kolory: od czerwonego (na początku zapalenia) do ciemnych plam lub przebarwień.
Zewnętrzne objawy kontaktowego zapalenia skóry
Jakie są rodzaje zapalenia skóry?
Choroby są klasyfikowane według mechanizmu powstawania, lokalizacji i rodzaju zapalenia. Ze względu na przebieg kliniczny rozróżnia się zapalenie skóry o charakterze suchym i wysiękowym. Sucha postać choroby charakteryzuje się łuszczeniem i pęknięciami skóry, a wysiękowa – tworzeniem się pęcherzy z płynem.
| Rodzaje zapalenia skóry | |
| Typ | Charakterystyka |
| Klasyfikacja według mechanizmu występowania | |
| Atopowe zapalenie skóry | Związane z reakcjami alergicznymi, ma podłoże genetyczne. Często towarzyszy mu silne swędzenie i wysypka. |
| Kontaktowe zapalenie skóry | Kontaktowe zapalenie skóry rozwija się pod wpływem fizycznego podrażnienia, takiego jak tarcie lub ekspozycja na substancje chemiczne. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry jest spowodowane reakcją alergiczną na pewne substancje (kosmetyki, lateks, chemikalia). |
| Łojotokowe zapalenie skóry | Związane z aktywnością grzybów z rodzaju Malassezia, objawia się łuszczeniem, zaczerwienieniem i swędzeniem, szczególnie w obszarach o dużej gęstości gruczołów łojowych (twarz, skóra głowy, klatka piersiowa). |
| Okołoustne zapalenie skóry | Pojawia się wokół ust, związane ze stosowaniem kremów hormonalnych, kosmetyków lub dysbiozą skóry. |
| Grzybicze zapalenie skóry | Spowodowane przez dermatofity lub grzyby drożdżopodobne (Candida, Malassezia). |
| Wyprysk pieniążkowaty | Charakteryzuje się przewlekłym przebiegiem i powstawaniem zaokrąglonych swędzących ognisk. |
| Wyprysk żylakowy | Rozwija się w przypadku przewlekłej niewydolności żylnej, zwykle na nogach. |
| Choroba Duhringa (opryszczkowe zapalenie skóry) | Związane z nietolerancją glutenu (choroba Dühringa). |
| Popromienne zapalenie skóry | Rozwija się w wyniku ekspozycji na promieniowanie jonizujące (np. po radioterapii). |
| Klasyfikacja ze względu na lokalizację zapalenia | |
| Zapalenie skóry głowy (łojotokowe, grzybicze) | Związane z nadczynnością gruczołów łojowych lub infekcją skóry głowy. |
| Zapalenie skóry rąk (kontaktowe, alergiczne) | Często występuje w wyniku kontaktu z ostrymi chemikaliami, detergentami lub lateksem. |
| Zapalenie skóry stóp i nóg (żylne, grzybicze) | Występuje przy zatorze żylnym lub grzybicy stóp (zakażenie grzybicze, które dotyka skóry stóp, w tym podeszew i obszaru między palcami). |
| Zapalenie skóry twarzy (atopowe, okołoustne, łojotokowe) | Często pojawia się wokół ust lub w bruzdach nosowo-wargowych. |
| Zapalenie skóry pachwin | Może być spowodowane przez infekcje (grzyby, bakterie) i podrażnienia mechaniczne. |
| Klasyfikacja według typu zapalenia | |
| Opryszczkowe zapalenie skóry | Związane z dysfunkcją układu odpornościowego, często objawia się pęcherzami wypełnionymi płynem na skórze, zwłaszcza na kończynach. |
| Pokrzywka z zimna | Występuje w reakcji na ekspozycję na zimno, często objawia się zaczerwienieniem, swędzeniem i obrzękiem. |
| Nerwica skóry | Związane z zaburzeniami nerwowymi lub stresem, często występuje w miejscach narażonych na ciągłe napięcie lub tarcie. |
| Poretinoidowe zapalenie skóry | Występuje po zastosowaniu retinoidów (leków zawierających witaminę A), objawia się suchością skóry, zaczerwienieniem i łuszczeniem. |
| Złuszczające zapalenie skóry | Charakteryzuje się rozległym zaczerwienieniem, łuszczeniem i obrzękiem, któremu towarzyszy pogrubienie skóry. |
| Zapalenie skóry z obecnością pęcherzy | Towarzyszy mu powstawanie pęcherzy wypełnionych płynem, może występować w chorobach autoimmunologicznych lub infekcjach. |
Wypryskowi potnicowemu (dyshydrotycznemu), który objawia się pęcherzami na dłoniach i stopach, często towarzyszy swędzenie i ból. Reakcja alergiczna na promieniowanie słoneczne prowadzi do słonecznego zapalenia skóry (wysypki pojawiają się na odsłoniętych obszarach skóry, które nie są chronione przez odzież lub filtry).
Jak wygląda zapalenie skóry i gdzie może się pojawić?
Zapalenie skóry objawia się zaczerwienieniem i łuszczeniem o różnym nasileniu. Początkowemu etapowi atopowego zapalenia skóry towarzyszy zaczerwienienie i wysypka, a w ostrej fazie skóra może stać się wilgotna.
| Wizualne objawy zapalenia skóry | ||
| Rodzaj zapalenia skóry | Lokalizacja | Wygląd |
| Atopowe zapalenie skóry | Twarz (powieki, usta), szyja, górna część klatki piersiowej i pleców, łokcie i podudzia, dłonie i stopy (zwłaszcza palce). | Łuszczenie się, suchość i zgrubienie skóry. |
| Kontaktowe zapalenie skóry | Dowolny obszar skóry, najczęściej dłonie. | Zaczerwienienie w miejscu kontaktu z substancją drażniącą, któremu może towarzyszyć ból. |
| Łojotokowe zapalenie skóry | Skóra głowy za uszami, twarz, klatka piersiowa, obszar między łopatkami. Na twarzy objawia się w okolicy brwi, wzdłuż linii wzrostu włosów i na skrzydełkach nosa. | Łupież, suchy żółtawy nalot na dotkniętych obszarach skóry. |
| Alergiczne zapalenie skóry | Obszary, które zostały narażone na bezpośredni kontakt z substancją drażniącą. | Pokrzywka (wysypka w postaci czerwonych plam, której towarzyszy swędzenie). |
Żylakowe zapalenie skóry pojawia się na skórze powyżej żylaków (częściej na bocznej powierzchni podudzia). W postaci okołoustnej stan zapalny rozprzestrzenia się na skórę wokół ust.
Zapalenie skóry na penisie u mężczyzn i na wargach sromowych u kobiet może być wynikiem infekcji przenoszonych drogą płciową. Zapalenie odbytnicy i odbytu może wystąpić w przypadku chorób proktologicznych (szczelina odbytu, przetoka, hemoroidy).
Jakie formy przybiera zapalenie skóry?
Choroba może przybierać różne formy w zależności od przyczyny, czasu trwania i intensywności objawów. Formy zapalenia skóry:
- ostre zapalenie skóry – rozwija się nagle i wiąże się z intensywnymi objawami (zaczerwienienie, swędzenie, obrzęk, stan zapalny). Często występuje z powodu ekspozycji na zewnętrzny czynnik drażniący, infekcji lub reakcji alergicznej. Trwa od kilku dni do kilku tygodni;
- przewlekłe zapalenie skóry – rozwija się stopniowo, objawiając się suchością i zgrubieniem skóry, swędzeniem, łuszczeniem i pękaniem. Występuje z powodu częstych zaostrzeń lub długotrwałej ekspozycji na czynniki drażniące. Trwa od kilku miesięcy do kilku lat.
W ostrej fazie mogą również wystąpić pęcherze lub wilgotność skóry, szczególnie w przypadku alergicznego lub kontaktowego wyprysku. Przewlekłe formy choroby związane są często z atopowym lub łojotokowym zapaleniem skóry.
Jak rozwija się zapalenie skóry na poszczególnych etapach?
Oficjalnie zapalenia skóry nie klasyfikuje się ze względu na etapy rozwoju, ale dla ułatwienia diagnostyki i leczenia często wyróżnia się fazy, przez które choroba może przechodzić. Fazy zapalenia skóry:
- faza ostra – objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem, swędzeniem, tworzeniem się pęcherzy;
- faza podostra – objawy zapalenia zmniejszają się, zaczerwienienie i obrzęk są łagodne, utrzymuje się suchość i łuszczenie;
- faza przewlekła – charakteryzująca się pogrubieniem skóry, swędzeniem, suchością i łuszczeniem.
Faza ostra występuje przy ekspozycji na alergen, a faza przewlekła – przy powtarzających się zaostrzeniach lub przedłużonym kontakcie z substancją drażniącą. Chociaż nie istnieje oficjalna klasyfikacja stadiów zapalenia skóry, definicja faz pomaga lekarzom ustalić schemat leczenia i monitorować postęp choroby.
Jakie zagrożenia niesie ze sobą zapalenie skóry?
Zapalenie skóry jest niebezpieczne ze względu na uszkodzenie bariery ochronnej skóry i możliwość rozwoju infekcji. Możliwe powikłania zapalenia skóry:
- przejście do postaci przewlekłej;
- bliznowacenie;
- pigmentacja skóry;
- choroby ogólnoustrojowe (autoimmunologiczne, zaburzenia endokrynologiczne).
Ciągłe swędzenie i drapanie przyczyniają się do powstawania uszkodzeń skóry i mogą skutkować powstawaniem szorstkich, zgrubiałych obszarów lub trwałych blizn. Niektóre formy zapalenia (np. alergiczne kontaktowe) mogą prowadzić do nadwrażliwości skóry.
Jak diagnozuje się zapalenie skóry?
Diagnoza zapalenia skóry rozpoczyna się od konsultacji z dermatologiem, podczas której lekarz zbiera wywiad medyczny i przeprowadza badanie fizykalne. Dermatolog ocenia lokalizację i charakter wysypki, a także może zastosować dodatkowe metody diagnozowania zapalenia skóry, które obejmują:
- ogólne badanie krwi w celu określenia objawów stanu zapalnego (wzrost poziomu leukocytów lub OB), a także wykluczenie współistniejących infekcji;
- dermatoskopię w celu szczegółowego zbadania zmian skórnych za pomocą specjalnego urządzenia (dermatoskopu);
- testy alergiczne w celu zidentyfikowania alergenu, który powoduje kontaktowe lub atopowe zapalenie skóry.
Zapalenie skóry na penisie może wymagać konsultacji urologa, na wargach sromowych – ginekologa. Zapalenie odbytnicy i odbytu może wymagać konsultacji z proktologiem.
Jakie metody są stosowane w leczeniu zapalenia skóry?
Leczenie stanów zapalnych skóry jest złożone i obejmuje przyjmowanie leków, pielęgnację skóry, prawidłowe odżywianie i zabiegi kosmetyczne. Metody leczenia zapalenia skóry:
- terapia etiotropowa – leczenie mające na celu usunięcie przyczyny zapalenia skóry, na przykład wyeliminowanie alergenu, czynnika zakaźnego lub drażniącego, który spowodował wyprysk;
- leki – stosowane w celu złagodzenia stanu zapalnego, swędzenia i innych objawów zapalenia skóry.
Pielęgnacja skóry w przypadku wyprysku obejmuje odpowiedni dobór kosmetyków pielęgnacyjnych do oczyszczania i nawilżania skóry. Korzystanie z produktów kosmetycznych pozwala również usunąć plamy pigmentowe. Preparaty wybierać należy po konsultacji z dermatologiem, z uwzględnieniem diagnozy.
Aby poprawić kondycję skóry, zalecany może być osocze bogatopłytkowe. Plazmolifting to zabieg polegający na wstrzyknięciu pod skórę własnego osocza. Lifting plazmowy pomaga nawilżyć skórę i przywrócić jej naturalne mechanizmy obronne.
Jak przebiega etiotropowe leczenie zapalenia skóry?
Leczenie etiotropowe ma na celu wyeliminowanie przyczyny choroby. Metody terapii etiotropowej:
- wykluczenie kontaktu z czynnikiem drażniącym (chemikalia, metale, kosmetyki) w przypadku kontaktowego zapalenia skóry;
- identyfikacja i wykluczenie alergenu za pomocą testów alergenowych;
- przyjmowanie leków przeciwbakteryjnych lub przeciwgrzybiczych w zakaźnym zapaleniu skóry;
- regulacja czynności gruczołów łojowych, stosowanie leków przeciwgrzybiczych w łojotokowej postaci choroby;
- eliminacja czynników wyzwalających (odżywianie, stres, klimat) w atopowym zapaleniu skóry.
W przypadku pasożytniczego zapalenia skóry lekarz może przepisać leki przeciwpasożytnicze. Zapalenie skóry spowodowane chorobami narządów wewnętrznych, takie jak wysiękowe zapalenie skóry, może wymagać leczenia choroby podstawowej.
Jak przebiega farmakoterapia zapalenia skóry?
Leczenie farmakologiczne zapalenia skóry ma na celu złagodzenie stanu zapalnego i objawów, a także leczenie wtórnych infekcji. Leki stosowane w farmakologicznym leczeniu zapalenia skóry:
- leki przeciwzapalne (hormonalne i niehormonalne);
- leki przeciwhistaminowe zmniejszające swędzenie, reakcję alergiczną;
- środki nawilżające i kojące;
- środki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze;
- immunomodulatory regulujące reakcje immunologiczne organizmu;
- środki keratolityczne usuwające zrogowaciałe komórki z górnej warstwy skóry;
- cytostatyki w ciężkich lub przewlekłych postaciach zapalenia skóry.
W niektórych przypadkach lekarz zalecić może witaminy (A, B, D). Witamina A (retinol) może być przyjmowana doustnie w postaci tabletek lub miejscowo w formie kremów, serum i emulsji.
Jak stosować retinol?
Czy fizjoterapia pomaga w zapaleniu skóry?
Fizjoterapia jest stosowana w celu poprawy stanu skóry, zmniejszenia stanu zapalnego i objawów. W zależności od rodzaju wyprysku i stadium choroby, fizjoterapia może być stosowana w celu wzmocnienia działania leków i przyspieszenia procesu powrotu do zdrowia.
Czy w przypadku zapalenia skóry konieczna jest zmiana diety i stylu życia?
Zmiany codziennych nawyków mogą zmniejszyć częstotliwość zaostrzeń zapalenia skóry i złagodzić stan zapalny. Dieta w zapaleniu skóry obejmuje:
- wykluczenie ryb, jaj, owoców morza, orzechów (w atopowym i alergicznym zapaleniu skóry);
- ograniczenie tłustych pokarmów i węglowodanów (w łojotokowym zapaleniu skóry);
- stosowanie żywności zawierającej witaminy C i E (jagody, zioła, warzywa);
- przestrzeganie równowagi wodnej.
Podczas leczenia zapalenia skóry zaleca się unikanie stresu, utrzymywanie zdrowego trybu snu i noszenie ubrań wykonanych z naturalnych tkanin. Konieczne jest również stosowanie hipoalergicznych detergentów i kosmetyków.
Wytyczne kliniczne dotyczące zapobiegania zapaleniu skóry
Wytyczne kliniczne dotyczące zapobiegania wypryskom obejmują zestaw środków mających na celu zapobieganie chorobie lub zmniejszenie częstotliwości zaostrzeń u osób na nią podatnych. Metody profilaktyki zapalenia skóry:
- unikać kontaktu z pyłkami i sierścią zwierząt w przypadku alergii;
- stosować hipoalergiczne produkty do pielęgnacji skóry (krem, mydło, szampon);
- dbać o aktywność fizyczną;
- unikać palenia tytoniu i spożywania alkoholu;
- codziennie nawilżać skórę;
- utrzymywać optymalną temperaturę i wilgotność w pomieszczeniach.
Podczas pracy z chemikaliami lub w niskich temperaturach zaleca się stosowanie kremów barierowych w celu ochrony skóry. Aby zapobiec zaostrzeniom w przewlekłych postaciach choroby, konieczne jest przyjmowanie leków wspomagających (kremów przeciwzapalnych).
