Sole różnych minerałów gromadzą się w nerkach i tworzą kamienie (złogi). Powikłania kamicy nerkowej mogą prowadzić do zaburzeń odpływu moczu, dlatego choroba wymaga leczenia.
Przyczyny powstawania kamieni nerkowych
Główną przyczyną gromadzenia się piasku i soli w nerkach są zaburzenia metabolizmu.
Przyczyny kamicy nerkowej
Inne przyczyny powstawania kamieni nerkowych:
- infekcje układu moczowo-płciowego;
- niewłaściwa dieta;
- niewystarczające spożycie płynów;
- nadwaga;
- choroby przewodu pokarmowego;
- siedzący tryb życia;
- predyspozycje genetyczne.
Kamica nerkowa może być wrodzona (związana z nieprawidłowym rozwojem układu moczowo-płciowego) lub nabyta (na skutek niewłaściwego trybu życia). Spożywanie niskiej jakości wody, która zawiera duże ilości soli i minerałów, przyczynia się do powstawania kamieni nerkowych. Obecność soli szczawianowych w moczu może być skutkiem niewystarczającego spożycia witamin.
Objawy kamicy nerkowej
Objawy kamieni nerkowych u mężczyzn i kobiet przez dłuższy czas trwania choroby mogą wcale nie występować. Nieprzyjemne dolegliwości pojawiają się, gdy kamień się powiększa lub przedostaje się do moczowodu. Objawy ostrej kamicy nerkowej:
- ból w okolicy lędźwiowej, który nasila się w trakcie wysiłku fizycznego;
- ostry ból w dolnej części brzucha, udach, okolicy pachwiny;
- częste parcie na mocz;
- kłucie i ból przy oddawaniu moczu;
- obecność krwi i ropy w moczu;
- wzdęcia brzucha;
- nudności i wymioty.
Objawem kamieni nerkowych może być również zbyt rzadkie oddawanie moczu. Mocz może być mętny i mieć nieprzyjemny zapach.
Jak wyglądają kamienie w nerkach?
Kamica nerkowa może być prawostronna lub lewostronna, a jej początkowy etap nazywany jest mikrolitiazą nerek. Mikrolity w nerkach to małe kamienie o wielkości do czterech mm.
| Rodzaje kamieni w nerkach | |||
| Typ kamienia | Charakterystyka | Przyczyny rozwoju | Sposób diagnozowania |
| Kamienie moczanowe | Składają się z soli potasu i sodu oraz kwasu moczowego. Kamienie moczanowe mają zwartą strukturę, gładką powierzchnię i żółty kolor. | Niewłaściwe odżywianie: zbyt dużo pokarmów białkowych w diecie (mięso, podroby), niewystarczające spożycie płynów. Ryzyko wystąpienia kamieni moczanowych jest zwiększone u osób dotkniętych zaburzeniami metabolizmu i otyłością. | Ze względu na brak wapnia kamienie nie są widoczne na zdjęciach rentgenowskich. W celu zdiagnozowania moczanów wykonuje się USG nerek i badania moczu. |
| Kamienie szczawianowe | Zawierają dużo wapnia i mają zwartą strukturę. Przeważnie mają ciemnoszary kolor i nieregularny kształt. | Nadmierne spożycie owoców cytrusowych, słodyczy, kawy, herbaty, buraków i czarnych porzeczek. Ryzyko powstawania kamieni nerkowych szczawianowych zwiększa się wraz z wiekiem. Są na nie bardziej narażone także osoby dotknięte osteoporozą oraz chorobami tarczycy i przytarczyc. | RTG, USG układu moczowego, badanie moczu |
| Kamienie fosforanowe | Składają się z soli wapniowych kwasu fosforowego. Są gładkie, łatwo się kruszą, mają szarawo-biały kolor. | Zwykle powstają na tle niewydolności nerek, fosfaturii (zwiększone wydalanie fosforanów z moczem) lub infekcji dróg moczowych | Badania moczu na obecność zasad, soli i stanu zapalnego, ogólne badania krwi, badania nerek, RTG |
| Kamienie struwitowe | Składają się z magnezu, amonu i fosforanu. Mają miękką konsystencję i szarawy kolor oraz szybko zwiększają swój rozmiar, zwiększając ryzyko wypełnienia miedniczki nerkowej. | Zakażenie bakteryjne (gronkowce, bakterie z rodzaju Pseudomonas) | Badania krwi i moczu, USG, RTG |
| Kamienie cystynowe | Są rzadko spotykane. Zawierają aminokwas zwany cystyną. Mają zaokrąglony kształt, miękką konsystencję, biało-żółtawy kolor i gładką powierzchnię. | Występują u dzieci i młodych osób. Ich przyczyną jest choroba uwarunkowana genetycznie, która polega na nieprawidłowym wchłanianiu cystyny (nadmiar cystyny wytrąca się w postaci kryształów i kamieni nerkowych). | USG i badanie stężenia cystyny w moczu |
| Kamienie ksantynowe | Mają miękką konsystencję | Predyspozycje genetyczne, zaburzenia metabolizmu aminokwasów | W celu ich rozpoznania wykonuje się USG układu moczowego |
W początkowym stadium w nerkach i pęcherzu moczowym tworzy się piasek, który następnie może przekształcić się w kamienie. Kamienie nerkowe mają postać małych żółtych, szarych lub białych grudek o gładkiej lub nieregularnej powierzchni. Mogą występować pojedynczo lub gromadnie. Mogą być niewielkie (do 4 mm) lub duże (do 10-15 cm).
Kamienie nerkowe – jak wydostają się z organizmu?
Kamienie nerkowe mogą wydostać się samoistnie pod postacią piasku w moczu, jeśli ich rozmiar nie przekracza pięciu-sześciu milimetrów. Duże kamienie nerkowe mogą powodować silny ból w dolnej części pleców, podbrzuszu i pachwinie. Jeśli kamień nerkowy zacznie się przemieszczać, może dostać się do wąskich miejsc w układzie moczowym (moczowód, szyjka kielicha nerkowego) i doprowadzić do zablokowania odpływu moczu.
Wydalenie kamienia z nerki zajmuje około dwóch do trzech tygodni, w zależności od rodzaju i wielkości kamienia. Im niżej w moczowodzie znajduje się kamień, tym ból jest silniejszy. Objawy, które mogą wskazywać, że kamień nerkowy wydostał się z nerki:
- mętny mocz z domieszką krwi (krew jest wynikiem uszkodzenia moczowodu przez ostre krawędzie kamienia);
- podwyższona temperatura ciała (do 38,5 stopni Celsjusza);
- podwyższone ciśnienie krwi;
- zwiększone parcie na mocz;
- ból i kłucie przy oddawaniu moczu.
Podczas wydalania kamienia może również wystąpić obrzęk twarzy i kończyn, co jest skutkiem trudności w odpływie moczu. Jeśli pojawią się skurcze nerek i ból przy oddawaniu moczu, należy pilnie skonsultować się z urologiem.
Leczenie kamieni nerkowych
Na pierwszej wizycie urolog zbada pacjenta, przeprowadzi wywiad medyczny i w razie potrzeby skieruje na dodatkowe badania. Diagnostyka kamicy nerkowej obejmuje badania krwi, badania moczu oraz USG nerek. Na podstawie wyników urolog zaleci leczenie kamicy nerkowej, które może obejmować farmakoterapię, fizjoterapię lub zabieg chirurgiczny – w zależności od stopnia zaawansowania choroby.
Maksymalny rozmiar kamieni nerkowych, które można leczyć farmakologicznie, wynosi pięć do sześciu milimetrów. Leczenie małych kamieni nerkowych przy pomocy leków pozwala uniknąć operacji. W przypadku dużych kamieni nerkowych stosuje się małoinwazyjne metody leczenia chirurgicznego.
Jak rozbić kamień nerkowy?
Zabieg kruszenia kamieni nerkowych (litotrypsja) to usunięcie złogów piasku i soli w nerkach bez przecinania tkanek, przy użyciu małoinwazyjnych metod leczenia. Najpopularniejsze techniki litotrypsji:
- laserowe rozbijanie kamieni nerkowych – pozwala usunąć nawet duże kamienie bez potrzeby wykonywania nacięć. Wiązka lasera kierowana jest bezpośrednio na kamień, krusząc go i rozbijając. Po zabiegu pozostałości kamienia są usuwane z organizmu wraz z moczem;
- ultradźwiękowe rozbijanie kamieni nerkowych to metoda leczenia kamicy nerkowej, która pozwala nie tylko usunąć kamień, ale również pozbyć się jego pozostałości. Po skruszeniu kamienia przy pomocy ultradźwięków, do nerki wprowadzany jest płyn, który szybko i bezboleśnie wypłukuje resztki piasku nerkowego z organizmu.
Powikłania po zabiegach rozbijania kamieni nerkowych występują rzadko. W pierwszym tygodniu po zabiegu może być odczuwalny niewielki ból przy oddawaniu moczu. W moczu może pojawić się piasek i krew. Może również wystąpić podwyższona temperatura ciała, niedociśnienie lub nadciśnienie, drżenie mięśni i omdlenia.
Profilaktyka kamicy nerkowej
Zapobieganie kamicy nerkowej obejmuje prawidłowe odżywianie, nawodnienie (co najmniej dwa litry wody dziennie), unikanie wychłodzenia organizmu. Należy również unikać dużego wysiłku fizycznego i podnoszenia ciężarów. W przypadku przewlekłej kamicy nerkowej należy wykonywać badania profilaktyczne u urologa przynajmniej raz w roku.
Dieta przy kamicy nerkowej
Właściwa dieta przy kamicy moczowej obejmuje spożywanie pokarmów bogatych w witaminy i minerały. Należy jeść małe posiłki kilka razy dziennie. Urolodzy zalecają spożywanie odtłuszczonego mleka, chleba żytniego, chudych odmian ryb i mięsa, zup warzywnych.
Przy kamicy moczowej nie powinno się spożywać tłustego mięsa, wędzonych i solonych potraw, wypieków, marynat, czekolady. Należy również unikać mocnej herbaty i kawy, napojów gazowanych, alkoholu.
