Organizm męski bardziej niż żeński jest zależny od testosteronu ze względu na wysokie stężenie tego hormonu u mężczyzn.
Co to jest testosteron?
Testosteron to hormon produkowany przez nadnercza, męskie jądra i żeńskie jajniki. Poziom testosteronu może ulegać zmianom z wiekiem (po 40. roku życia) lub z powodu chorób.
Produkcja testosteronu 
Za co odpowiada testosteron?
Poziom testosteronu ma wpływ na samopoczucie, funkcje seksualne i reprodukcyjne. Testosteron odpowiada również za:
- metabolizm tłuszczów;
- prawidłowe funkcjonowanie serca i naczyń krwionośnych;
- utrzymanie gęstości tkanki kostnej;
- przyrost mięśni;
- produkcję nasienia u mężczyzn;
- popęd seksualny;
- utrzymanie prawidłowego funkcjonowania gruczołu krokowego u mężczyzn.
Ponadto testosteron u mężczyzn odpowiada za pojawienie się i rozwój drugorzędowych cech płciowych, takich jak niski ton głosu czy wzrost owłosienia na ciele i twarzy.
Norma testosteronu u kobiet i mężczyzn
Dopuszczalny poziom testosteronu zależy od płci i wieku. Aby określić stężenie hormonu we krwi, przeprowadza się badanie laboratoryjne krwi żylnej.
| Normy testosteronu całkowitego i wolnego w zależności od płci i wieku | ||
| Wiek i płeć | Testosteron całkowity | Testosteron wolny |
| Mężczyźni do 50. roku życia | 8–31 nmol/l | 35–92,6% |
| Mężczyźni po 50. roku życia | 5–31 nmol/l | 24,3–72,1% |
| Kobiety | do 1,8 nmol/l | do 5,6% |
Dla Twojej wygody udostępniamy naszą tabelę w formie ilustracji. W razie potrzeby możesz ją zapisać lub udostępnić znajomym.
Tabela norm testosteronu całkowitego i wolnego u mężczyzn i kobiet
Aby obliczyć wskaźnik wolnego testosteronu, całkowity testosteron należy podzielić przez zawartość globuliny wiążącej hormony płciowe. Przykładowo: jeśli poziom testosteronu całkowitego wynosi 20 nmol/l, a zawartość globuliny 40 nmol/l, to wskaźnik wolnego testosteronu wyniesie 50%.
Kiedy należy wykonać badanie na poziom testosteronu?
Badania poziomu testosteronu wykonuje się gdy pacjent przyjmuje leki, które wpływają na równowagę hormonalną, a także jeśli występują opóźnienia w rozwoju seksualnym, przyspieszone dojrzewanie płciowe lub problemy z erekcją. Sprawdzenie poziomu testosteronu jest również wskazane, jeśli u pacjenta stwierdzono spadek masy mięśniowej, utratę wtórnych cech płciowych, osteoporozę, bezpłodność lub depresję.
Poziom testosteronu może się różnić w zależności od pory dnia. Aby zminimalizować błędy pomiaru zaleca się, by osobom do 45. roku życia pobierać krew żylną rano, przed godziną 9:00. Natomiast od pacjentów w wieku powyżej 45 lat krew powinno się pobierać maksymalnie do godziny 14:00.
Badanie poziomu testosteronu całkowitego wskazuje na ogólne stężenie hormonu wolnego (dostępnego do wykorzystania przez organizm) i związanego z białkami. W przypadku wątpliwości co do wiarygodności wyników należy ponownie oddać krew do badania.
Przyczyny obniżonego poziomu testosteronu
Do przyczyn niskiego poziomu testosteronu u mężczyzn zalicza się choroby nerek, wątroby i przysadki mózgowej oraz zaburzenia genetyczne. Inne przyczyny obniżonego poziomu testosteronu u mężczyzn to:
- nadużywanie alkoholu lub innych substancji toksycznych;
- opóźnienie rozwoju;
- urazy jąder lub głowy;
- nowotwory łagodne i złośliwe;
- siedzący tryb życia;
- chemioterapia;
- cukrzyca;
- otyłość.
Kolejnym czynnikiem, który obniża poziom testosteronu, jest starzenie się organizmu. Zbyt niski poziom testosteronu u kobiet może natomiast być skutkiem zaburzeń pracy przysadki mózgowej, jajników i chorób nadnerczy.
Objawy niedoboru testosteronu
U kobiet niedobór testosteronu może objawiać się bezpłodnością, nieregularnym cyklem menstruacyjnym, suchością pochwy i uczuciem przewlekłego zmęczenia. U mężczyzn natomiast objawy zbyt niskiego poziomu testosteronu to:
- zaburzenia erekcji;
- obniżone libido;
- niedobór masy mięśniowej;
- otyłość;
- zmniejszenie liczby plemników;
- osteoporoza;
- bezpłodność;
- wypadanie włosów;
- anemia;
- przerost tkanek gruczołu piersiowego;
- depresja.
Niski poziom testosteronu może również powodować spadek wydolności organizmu i pogorszenie koncentracji. Mogą też wystąpić wahania nastroju, bezsenność i drażliwość.
Jak podnieść poziom testosteronu?
Aby podnieść poziom testosteronu, należy zwiększyć aktywność fizyczną, zrzucić zbędne kilogramy, zadbać o sen i racjonalne odżywianie. Należy też włączyć do diety produkty, które zawierają cynk i witaminę D oraz zrezygnować z palenia papierosów i picia alkoholu. W przypadku stwierdzenia niedoboru testosteronu stosuje się również leki, m.in. hormonalne.
Czy boostery testosteronu są bezpieczne?
Boostery to suplementy diety, które są stosowane w celu podniesienia poziomu testosteronu we krwi. Przyjmowanie boosterów może zwiększać ryzyko zaburzeń funkcjonowania wątroby, serca i naczyń krwionośnych, a także powstawania łagodnych nowotworów, wystąpienia zespołu bezdechu sennego, zakrzepicy, obrzęków i stanów zapalnych skóry. Aby uniknąć skutków ubocznych przyjmowania tego typu preparatów, należy je stosować wyłącznie po konsultacji z urologiem.
Produkty, które podnoszą poziom testosteronu
Aby podnieść poziom testosteronu można uzupełnić dietę o zielone warzywa liściaste Inne produkty, które wpływają na produkcję testosteronu, to:
- granaty;
- imbir;
- rośliny strączkowe;
- orzechy;
- oliwa.
Na produkcję testosteronu korzystnie wpływa też cynk. Mikroelement ten występuje w owocach morza, na przykład w tłustych rybach i ostrygach.
Abstynencja seksualna a testosteron
Kilkudniowa lub kilkutygodniowa abstynencja seksualna pomaga podnieść poziom testosteronu u mężczyzn. W badaniach potwierdzono, że wzrost stężenia tego hormonu utrzymuje się przez jeden do trzech tygodni po okresie wstrzemięźliwości seksualnej. W perspektywie długoterminowej regularny seks i masturbacja nie mają jednak znaczącego wpływu na poziom testosteronu.
Przyczyny wysokiego poziomu testosteronu
Zbyt wysoki poziom testosteronu u mężczyzn może być skutkiem nadużywania sterydów, nowotworów jąder lub chorób nadnerczy. U kobiet nadmierny poziom testosteronu może być spowodowany przez zespół policystycznych jajników, raka jajników, choroby nadnerczy lub zaburzenia przysadki mózgowej.
Objawy wysokiego poziomu testosteronu
U kobiet objawy wysokiego poziomu testosteronu obejmują: utratę libido, bezpłodność, obniżony głos, przerzedzenie i wypadanie włosów (na skroniach i czole). Inne skutki wysokiego poziomu testosteronu u kobiet to:
- zatrzymanie miesiączkowania lub rzadziej występujące miesiączki;
- zmniejszenie piersi;
- trądzik i przetłuszczanie się skóry;
- wzrost masy ciała;
- pojawienie się owłosienia na twarzy; nadmierne owłosienie ciała.
Zbyt wysoki poziom testosteronu u mężczyzn objawia się także bezsennością, otyłością i utrudnionym oddawaniem moczu. Mogą też występować bóle głowy, wahania nastroju oraz agresywność.
Jak obniżyć poziom testosteronu?
Jeśli nadmierne stężenie testosteronu we krwi jest spowodowane przyjmowaniem leków, należy skonsultować się z lekarzem, który może wprowadzić zmiany w schemacie leczenia (np. zmniejszyć dawkowanie). W przypadku gdy wysoki poziom testosteronu jest skutkiem chorób nowotworowych lub schorzeń układu rozrodczego, należy podjąć leczenie zalecane przez ginekologa, endokrynologa lub innego lekarza specjalistę.
Produkty, które obniżają poziom testosteronu
Aby obniżyć poziom testosteronu, zaleca się wykluczenie z diety alkoholu i mięty oraz stosowanie diety niskowęglowodanowej. Do produktów i składników odżywczych, które obniżają poziom testosteronu, zalicza się: lukrecja, nienasycone kwasy tłuszczowe omega-6 oraz białko (przy spożyciu powyżej 3,4 grama białka na kilogram masy ciała).
