Czym jest nużyca?
Nużyca to choroba zakaźna wywoływana przez roztocza należące do grupy Demodex. Mikroskopijne robakowate i wrzecionowate roztocza z grupy Demodex mają długość do 0,4 mm. Wykazują zwiększoną aktywność nocą – odżywiają się komórkami skóry, hormonami i sebum. Choroba może przebiegać bezobjawowo lub towarzyszą jej: rozciąganie mieszków włosowych, hiperplazja (rozrost) nabłonka, zablokowanie gruczołów i powstanie ognisk zapalnych w obszarze zakażenia. W przypadku podejrzenia nużycy zalecana jest konsultacja z dermatologiem.
Jak dochodzi do zakażenia nużeńcem?
Roztocza przenikają do organizmu podczas bezpośredniego kontaktu z zakażoną osobą, przez pocałunki lub uściski dłoni. Do zakażenia może dojść również na skutek noszenia czyjejś odzieży lub okularów, korzystania ze wspólnych ręczników, pościeli, grzebieni czy kosmetyków.
Dokładny mechanizm rozwoju objawów nużycy u ludzi nie został ustalony. Roztocza mogą żyć, nie wywołując objawów zakażenia, kiedy układ odpornościowy człowieka funkcjonuje prawidłowo i zapobiega zwiększaniu się liczby pasożytów. Objawy kliniczne pojawiają się, gdy równowaga zostaje zaburzona. Przyczyny zaostrzeń nużycy:
- osłabienie układu odpornościowego;
- stosowanie kortykosteroidów lub leków przeciwnowotworowych;
- trądzik różowaty (powoduje zwiększenie kwasowości i obniżenie hydratacji oraz zmianę składu kwasów tłuszczowych na powierzchni skóry);
- cukrzyca;
- nieprzestrzeganie zasad higieny;
- palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu;
- stres;
- wysokie ciśnienie rozkurczowe;
- wrodzone cechy organizmu, które wpływają na odpowiedź immunologiczną w przypadku zakażenia.
Z wiekiem (po 60. roku życia) ryzyko rozwoju nużycy wzrasta. Dzieje się tak, ponieważ wraz ze starzeniem się organizmu częściej występują zaburzenia odporności. Aktywne rozmnażanie się pasożytów obserwuje się również u osób cierpiących na otyłość, niewydolność nerek oraz spożywających zbyt dużą ilość tłustych potraw.
Stadia nużycy
Bezobjawowe stadium nużycy może trwać nawet kilka lat, dopóki układ odpornościowy radzi sobie z gwałtownym wzrostem liczby pasożytów. Chorobę zazwyczaj diagnozuje się w stadium, w którym objawy stają się widoczne.
| Stadia nużycy | |
| Stadium | Objawy |
| Nużyca subkliniczna | Objawy mogą nie występować |
| Nużyca pierwotna | Pojawienie się łusek u nasady włosów, zaczerwienienie skóry, stan zapalny skóry |
| Nużyca przewlekła | Zwiększenie obszaru zakażenia, swędzenie, wysokie ryzyko rozwoju przewlekłych schorzeń skóry i oczu (jeśli nużyca dotyczy powiek, mieszków rzęs lub brwi) |
W przypadku przewlekłego przebiegu choroby może dochodzić do zaostrzenia sezonowo (latem), ponieważ wzrost temperatury powietrza sprzyja rozmnażaniu się roztoczy.
Jakie są objawy nużycy?
Objawy nużycy zwykle występują na twarzy: w okolicy nosa, rzęs, brwi, skroni, czoła, podbródka i policzków. Nużyca może się jednak rozprzestrzenić na szyję, uszy, skórę głowy, a także plecy i inne części ciała.
Objawy nużycy
Objawy nużycy są następujące:
- zaczerwienienie i łuszczenie się skóry;
- suchość, obrzęk i pogrubienie skóry na obszarach dotkniętych chorobą;
- zwiększona wrażliwość skóry;
- grudki, krosty, czyraki;
- świąd i pieczenie skóry;
- rozszerzenie porów, zablokowanie gruczołów łojowych, trądzik;
- zapalenie skóry, trądzik różowaty;
- łupież pstry;
- bliznowacenie skóry;
- łupież pospolity;
- wypadanie włosów (w wyniku zniszczenia cebulek włosów w przypadku nużycy głowy);
- wydzielina z uszu o nieprzyjemnym zapachu (gdy nużyca uszu dotyka zewnętrzny przewód słuchowy).
Wysypka, która pojawia się w przebiegu nużycy, ma postać grudek lub krostek. Może przypominać objawy trądziku różowatego lub łojotokowego zapalenia skóry. Skóra się łuszczy, staje się zaczerwieniona, grubsza, szorstka i mogą się na niej pojawiać ropnie.
Jeśli nużyca rozprzestrzenia się na okolice oczu, wówczas rozwija się zapalenie brzegów powiek, madaroza (wypadanie rzęs), suchość oczu oraz dysfunkcja gruczołów Meiboma (łojowych). Charakterystyczne objawy nużycy powiek to także podrażnienie i rumień (zaczerwienienie skóry spowodowane napływem krwi do naczyń włosowatych).
W przypadku nużycy powiek może się również rozwinąć gradówka (łagodny nowotwór tkanki powieki). Z nużycą mogą współwystępować infekcje bakteryjne i grzybicze. Zakażenie nużycą przedstawiają zdjęcia.
W jaki sposób diagnozuje się nużycę?
Dermatolog zbiera wywiad, przeprowadza badanie oraz analizuje zgłaszane przez pacjenta dolegliwości. Diagnostyka nużycy obejmuje:
- badanie krwi;
- oftalmoskopię (badanie dna oka za pomocą oftalmoskopu w przypadku nużycy oczu);
- biomikroskopię (badanie strukturalnych elementów oka za pomocą lampy szczelinowej);
- badanie wrażliwości na antybiotyki;
- badanie na obecność nużeńca – do określenia rodzaju patogenu pobiera się zeskrobiny z dotkniętego chorobą obszaru skóry. Można również zbadać próbkę włosów z głowy, brwi lub rzęs.
Objawy kliniczne nużycy mogą pokrywać się z objawami zapalenia mieszków włosowych, trądziku różowatego, zapalenia skóry i brzegów powiek. Dlatego, aby wykluczyć inne schorzenia, konieczna jest diagnoza różnicowa.
Sposoby leczenia nużycy
Leczenie, które trwa od kilku miesięcy do roku, ma na celu zatrzymanie rozmnażania się i zniszczenie roztoczy oraz zapobieganie nawrotom choroby. W leczeniu nużycy stosuje się:
- antybiotyki (stosowane miejscowo i doustnie);
- leki przeciwzapalne;
- środki przeciwpasożytnicze.
Witaminy w przypadku nużycy nie działają bezpośrednio na pasożyty, ale mogą być stosowane wspomagająco, w celu wzmocnienia efektu leczenia. Leczenie nużycy metodami naturalnymi polega na stosowaniu olejków eterycznych: kamforowego, rycynowego, z bergamotki, z drzewa herbacianego, z czarnego kminku, z szałwii, z mięty pieprzowej. Olejki te należy stosować wyłącznie pod kontrolą lekarza ze względu na ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych.
Aby uniknąć skutków ubocznych, wszelkie środki przeciwko nużycy należy stosować według zaleceń lekarza. Przykładowo: niekontrolowane stosowanie sody oczyszczonej może spowodować oparzenia.
Profilaktyka nużycy
Nużycę można wyleczyć całkowicie, jeśli przejdzie się pełną terapię. Po zakończeniu leczenia należy zapobiegać ponownemu zakażeniu roztoczami. Sposoby zapobiegania nużycy to:
- pranie bielizny w wysokiej temperaturze;
- unikanie stosowania tłustych kremów i kosmetyków na bazie olejów mineralnych;
- stosowanie peelingów (w celu usunięcia martwych komórek skóry, jeśli nie ma przeciwwskazań).
Ważnym elementem profilaktyki nużycy jest zachowywanie higieny – regularna pielęgnacja skóry z użyciem mydła, szamponów, chusteczek do pielęgnacji okolic oczu i twarzy.
