Jak wzmocnić odporność za pomocą leków?
Aby wzmocnić odporność za pomocą leków, należy umówić się na konsultację z immunologiem. Na podstawie wyników badania lekarz może przepisać immunomodulatory lub kompleksy witamin i mikroelementów, które wzmacniają układ odpornościowy.
Czym są leki immunomodulujące?
Immunomodulatory to preparaty, które modyfikują aktywność układu odpornościowego (wzmacniają lub osłabiają odpowiedź odpornościową). Leki immunomodulujące mogą przyczyniać się do łagodzenia objawów i zapobiegania powikłaniom różnych chorób (na przykład przy stosowaniu w ramach kompleksowego leczenia raka lub ostrych infekcji dróg oddechowych).
Jak działają środki immunomodulujące?
Mechanizm działania immunomodulatorów polega na zmianie reakcji układu odpornościowego i wpływie na ilość wytwarzanych przeciwciał. Leki immunomodulujące działają na różnych poziomach odporności, zwiększając lub zmniejszając aktywność określonych komórek (np. limfocytów, makrofagów, neutrofili lub komórek NK).
Jakie są zalety immunomodulatorów?
Zalety immunomodulatorów to między innymi zdolność do zwiększenia skuteczności leczenia i zmniejszenie ryzyka powikłań w przypadku chorób onkologicznych, przewlekłych lub nawracających infekcji i stanów zapalnych. Działając na poziomie komórkowym, leki immunomodulujące korygują zaburzenia równowagi odpowiedzi odpornościowej. W związku z tym immunoterapię można stosować, gdy inne metody leczenia okazały się nieskuteczne (na przykład w przypadku ciężkich postaci COVID-19 u pacjentów z zaburzeniami odpornościowymi).
W przeciwieństwie do chemioterapii immunomodulatory nie uszkadzają zdrowych komórek, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko wystąpienia skutków ubocznych podczas leczenia nowotworów.
Czym różnią się immunomodulatory od immunostymulatorów, immunodepresantów i immunosupresantów?
Pojęcia immunomodulatorów, immunostymulatorów, immunodepresantów (inaczej – immunosupresantów) są ze sobą ściśle powiązane. Istnieje jednak kilka różnic między lekami wpływającymi na działanie układu odpornościowego, przy czym immunomodulatory stanowią ich podstawową kategorię.
| Różnice między typami immunomodulatorów | |
| Nazwa | Charakterystyka |
| Immunostymulatory | Zwiększają odporność organizmu na infekcje i czynniki obce (immunostymulacja jest osiągana poprzez wzmocnienie podstawowej odpowiedzi układu odpornościowego). |
| Immunosupresory (immunodepresanty) | Tłumią funkcję układu odpornościowego, który postrzega komórki i tkanki organizmu jako patogeny. |
Środki immunostymulujące (np. interferony, preparaty z grasicy) są przepisywane w celu zwiększenia aktywności osłabionego układu odpornościowego. Środki immunosupresyjne (np. glikokortykosteroidy, cytostatyki) są wskazane w przypadku nadmiernej aktywności układu odpornościowego.
Jakie są rodzaje immunomodulatorów?
Leki immunomodulujące mogą być syntetyczne (sztuczne) i naturalne. Syntetyczne środki są opracowywane w laboratoriach za pomocą syntezy chemicznej. Naturalne substancje immunomodulujące są wytwarzane na bazie naturalnych surowców. Przykładowo, do produkcji immunomodulatorów pochodzenia roślinnego można wykorzystać żeń-szeń lub jeżówkę.
Wyróżnia się również immunomodulatory o działaniu specyficznym (selektywnym) i niespecyficznym. Preparaty o działaniu specyficznym wpływają na pracę komórek odpornościowych tylko w przypadku obecności w organizmie określonych substancji obcych (antygenów). Immunomodulatory o działaniu niespecyficznym wzmacniają lub osłabiają odpowiedź odpornościową jako całość, bez powiązania z konkretnym antygenem.
Osobną kategorię leków stanowią preparaty o działaniu kompleksowym. Na przykład przeciwwirusowy immunomodulator wpływa na pracę układu odpornościowego i przyczynia się do tłumienia aktywności wirusa.
Czym różnią się leki immunomodulujące do krótkotrwałego i długotrwałego stosowania?
Leki immunomodulujące do krótkotrwałego stosowania pomagają złagodzić objawy, które mają charakter tymczasowy (na przykład w przypadku sezonowej alergii na pyłki). Immunomodulatory do długotrwałego stosowania mogą być stosowane w celu osiągnięcia trwałej remisji. Na przykład czas trwania kuracji preparatami immunomodulującymi w przypadku raka może wynosić od jednego do dwóch lat.
W jakich postaciach immunomodulatory są dostępne?
Przemysł farmaceutyczny produkuje immunomodulatory o działaniu miejscowym, doustne i zewnętrzne. Popularne postacie preparatów immunomodulujących:
- zastrzyki immunomodulujące;
- tabletki i kapsułki w celu wzmocnienia odporności;
- czopki doodbytnicze;
- immunomodulatory do inhalacji;
- krople do nosa;
- żele (na przykład immunomodulatory na bazie aloesu).
Produkowane są również immunomodulatory w postaci maści i kremów (np. do stosowania w łuszczycy). Postać i schemat przyjmowania leków dobiera lekarz prowadzący.
W jakich stanach i chorobach przepisuje się immunomodulatory?
Immunomodulatory mogą być przepisywane w przypadku alergii, chorób autoimmunologicznych, zakaźnych i onkologicznych o różnej lokalizacji. Wskazania do stosowania środków immunomodulujących mogą obejmować:
- choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego);
- łuszczyca;
- artretyzm (np. łuszczycowy lub reumatoidalny);
- toczeń rumieniowaty układowy;
- stwardnienie rozsiane;
- nawracające zapalenie pęcherza moczowego (w niektórych przypadkach można uzyskać znaczną ulgę w objawach już po pierwszym tygodniu przyjmowania immunomodulatorów);
- zapalenie mięśni;
- zapalenie osierdzia;
- gruźlica (stosowanie immunomodulatorów w gruźlicy ma na celu wsparcie odporności, która może być osłabiona z powodu infekcji i długotrwałej terapii);
- zapalenie błony naczyniowej oka;
- nawracające zapalenie migdałków (immunomodulatory w zapaleniu migdałków pomagają kontrolować stan zapalny i zmniejszać uszkodzenia tkanek);
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa;
- reumatoidalne zapalenie naczyń;
- zapalenie wątroby (na przykład immunomodulatory mogą być stosowane w przypadku zapalenia wątroby typu B);
- anemię;
- łysienie plackowate.
Aby wzmocnić efekt terapeutyczny podczas leczenia niektórych chorób, stosuje się jednocześnie kilka preparatów immunomodulujących. W przypadku brodawek mogą być przepisywane środki do stosowania miejscowego, ogólnoustrojowego lub podawane bezpośrednio w obszarze narośli.
Dlaczego po chemioterapii lub przeszczepie przepisuje się leki immunomodulujące?
Chemioterapia może uszkadzać nie tylko komórki nowotworowe, ale także zdrowe. Zmniejszenie liczby komórek odpornościowych prowadzi do zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego, dlatego immunomodulatory mogą być przepisywane w ramach leczenia onkologicznego w celu przywrócenia osłabionej odporności i zapobiegania powikłaniom (np. infekcjom). Przyjmowanie leków immunomodulujących po przeszczepie (np. komórek macierzystych lub narządów wewnętrznych) pomaga zmniejszyć ryzyko odrzucenia przeszczepu.
Czy można przyjmować środki immunomodulujące w czasie ciąży i karmienia piersią?
Wiele środków immunomodulujących nie jest przeciwwskazanych w czasie ciąży i karmienia piersią. Jednak decyzję o przepisaniu leków podejmuje lekarz prowadzący, biorąc pod uwagę potencjalne ryzyko powikłań i oczekiwany efekt terapeutyczny.
Czy dzieciom przepisuje się środki immunomodulujące?
Immunomodulatory mogą być przepisywane dzieciom w każdym wieku, w tym poniżej pierwszego roku życia. Mogą być stosowane na przykład w leczeniu infekcji ucha, gardła, nosa, a także innych narządów układu oddechowego. Przed przepisaniem immunomodulatorów dziecku lekarz prowadzący bierze pod uwagę listę przeciwwskazań i ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.
Czy preparaty immunomodulujące są wskazane dla osób starszych?
Preparaty immunomodulujące mogą być korzystne dla osób starszych (np. w przypadku chorób zakaźnych lub onkologicznych), zwłaszcza w sytuacjach, gdy inne metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. W przypadku pacjentów w każdym wieku stosuje się tę samą zasadę: oczekiwany efekt terapeutyczny powinien przewyższać potencjalne ryzyko powikłań.
Jakie zagrożenia mogą stwarzać immunomodulatory?
Niebezpieczeństwo związane ze stosowaniem immunomodulatorów może wynikać ze zwiększonego ryzyka wystąpienia wysypki skórnej, utraty apetytu, biegunki, nudności, wymiotów, senności i osłabienia. Inne działania niepożądane związane ze stosowaniem preparatów immunomodulujących mogą obejmować:
- trudności w oddychaniu;
- gorączkę;
- zawroty głowy;
- bóle głowy;
- drżenie kończyn;
- bóle mięśni lub stawów;
- obrzęki;
- reakcje alergiczne;
- arytmię, wahania ciśnienia krwi;
- zaostrzenie cukrzycy lub chorób zakaźnych (objawy mogą się nasilić przy niekontrolowanym stosowaniu immunomodulatorów w przypadku AIDS);
- wzrost masy ciała;
- wypadanie włosów;
- osteoporoza;
- zaburzenia hormonalne.
Prawdopodobieństwo wystąpienia działań niepożądanych zależy od składu, schematu przyjmowania immunomodulatorów, a także od indywidualnych cech organizmu. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów u dzieci bądź dorosłych zaleca się zaprzestanie przyjmowania leków i umówienie się na konsultację z internistą lub pediatrą.
U kogo immunomodulatory są przeciwwskazane?
Immunomodulatory są przeciwwskazane w przypadku indywidualnej nietolerancji (nadwrażliwości na składniki preparatów). Inne przeciwwskazania do przyjmowania leków immunomodulujących mogą obejmować:
- ostre infekcje;
- niewydolność nerek lub wątroby;
- nadużywanie alkoholu;
- choroby krwi, serca lub naczyń;
- wrzody w jamie ustnej;
- choroby wrzodowe żołądka lub jelit w aktywnej postaci;
- niedawne operacje lub szczepienia.
W przypadku niektórych chorób (np. kandydozy) immunomodulatory mogą nie być przepisywane ze względu na brak wystarczających dowodów potwierdzających skuteczność i bezpieczeństwo stosowania leków. Należy również wziąć pod uwagę ograniczenia wiekowe (wiele środków immunomodulujących jest przeznaczonych wyłącznie dla osób dorosłych). Pełna lista przeciwwskazań znajduje się w ulotkach.
Jak najlepiej przyjmować immunomodulatory – profilaktycznie czy w trakcie choroby?
Lekarz może przepisać środki immunomodulujące zarówno w celach profilaktycznych, jak i podczas leczenia schorzeń (np. chorób zakaźnych). Jeśli pacjent jest chory, środki immunomodulujące mogą pomóc przywrócić równowagę układu odpornościowego i wzmocnić mechanizmy obronne organizmu. Odpowiedni czas przyjmowania leków dobiera lekarz na podstawie wyników badań.
Dlaczego nie przepisuje się immunomodulatorów w przypadku ostrych infekcji lub zaostrzeń chorób autoimmunologicznych?
Immunomodulatory mogą być przeciwwskazane w przypadku ostrych infekcji lub zaostrzeń chorób autoimmunologicznych ze względu na zwiększone ryzyko nasilenia objawów i niekontrolowanych reakcji układu odpornościowego (np. uszkodzenia zdrowych tkanek). Głównym czynnikiem przemawiającym za stosowaniem alternatywnych metod leczenia jest niewystarczająca wiedza na temat skutków stosowania leków immunomodulujących w przypadku zaostrzeń chorób, którym towarzyszą zmiany odpowiedzi odpornościowej.
Jak środki immunomodulujące oddziałują na inne leki?
Leki immunomodulujące mogą wzmacniać, osłabiać lub nie mieć wpływu na działanie innych leków. Lista zbadanych interakcji jest zazwyczaj podana w ulotkach dołączonych do leków i brana pod uwagę przez lekarza podczas ustalania przebiegu leczenia. Przykładowo, jednoczesne przyjmowanie niektórych rodzajów immunomodulatorów wraz ze szczepionkami, lekami przeciwzapalnymi lub przeciwnowotworowymi może prowadzić do osłabienia układu odpornościowego i zaostrzeń infekcji.
Jaki jest optymalny czas trwania kuracji immunomodulatorami?
Czas trwania kuracji immunomodulatorami wynosi zazwyczaj od kilku tygodni do kilku lat. Schematy terapii immunomodulacyjnej dobierane są indywidualnie dla każdego pacjenta, biorąc pod uwagę dynamikę objawów i dane uzyskane podczas diagnostyki. Przykładowo, czas trwania kuracji immunomodulatorami w celu zmniejszenia częstotliwości zaostrzeń w przypadku przewlekłego zapalenia oskrzeli wynosi co najmniej sześć miesięcy. W celu kontroli stanu pacjentów przyjmujących immunomodulatory przeprowadza się okresowe badania pediatryczne, terapeutyczne lub immunologiczne.
Jak wzmocnić odporność bez immunomodulatorów?
Odporność można wzmocnić, przestrzegając zasad zdrowego stylu życia. Sposoby wzmocnienia odporności bez leków mogą obejmować:
- codzienną aktywność fizyczną (na przykład ćwiczenia aerobowe, spacery lub bieganie trwające co najmniej 30-60 minut);
- kontrolę masy ciała;
- normalizację snu;
- rezygnację z alkoholu i papierosów.
Ważne jest również utrzymywanie równowagi wodnej organizmu, poprzez przyjmowanie co najmniej dwóch litrów wody dziennie i stosowanie zbilansowanej diety. Zaleca się regularne spożywanie owoców, warzyw, nasion, orzechów, tłustych ryb, produktów pełnoziarnistych, mięsa i produktów mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu, ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych, soli i cukru.
Jakie witaminy należy przyjmować, aby wzmocnić odporność?
W celu wzmocnienia odporności lekarz może przepisać witaminy A, B6, C, D i E, ponieważ niedobór niezbędnych składników odżywczych jest jedną z przyczyn zwiększonej podatności organizmu na infekcje. W razie potrzeby przyjmowanie witaminowych suplementów diety o działaniu immunomodulującym można uzupełnić minerałami wzmacniającymi układ odpornościowy (w szczególności cynkiem i selenem).
Witaminy wspierające odporność
