Czym jest badanie ogólne kału i co wykrywa?

Badanie kału pozwala ocenić pracę narządów przewodu pokarmowego: funkcje enzymatyczne żołądka, trzustki, wątroby, pracę jelit, wchłanianie i trawienie pokarmu. Badanie kału pozwala zdiagnozować choroby układu pokarmowego i monitorować ich leczenie.

Badanie ogólne kału to kompleksowa analiza laboratoryjna kału, która obejmuje badanie właściwości fizycznych, chemicznych i mikroskopowych. Może być zalecone przez lekarza rodzinnego, gastroenterologa, pediatrę. Wskazania do badania kału:

• zaburzenia defekacji (zaparcia, biegunka, częste stolce, zatrzymanie kału);
• ból i dyskomfort w jamie brzusznej;
• nudności i wymioty;
• pogorszenie apetytu;
• utrata masy ciała bez zmiany diety;
• wzdęcia.

Jeśli wystąpią objawy zaburzeń trawienia, należy skonsultować się z gastroenterologiem. Lekarz będzie w stanie określić chorobę przewodu pokarmowego po przeprowadzeniu kompleksowej diagnostyki (m.in. badań krwi, stolca, USG jamy brzusznej i gastroskopii).

Badanie ogólne kału ocenia jego kolor, zapach, konsystencję, skład, obecność i charakter zanieczyszczeń (np. śluz, krew, ropa). Badanie kału wykazuje:

• stan mikroflory jelitowej;
• kwasowość żołądka;
• infekcje przewodu pokarmowego;
• procesy zapalne w przewodzie pokarmowym (np. zapalenie jelit, zapalenie żołądka);
• zaburzenia funkcji rozszczepiania i wchłaniania;
• opóźniona lub przyspieszona ewakuacja treści pokarmowej z żołądka lub jelit.

Badanie ogólne kału wykazuje obecność krwi utajonej w kale. Utajona krew w kale może wskazywać na krwawienie z różnych części przewodu pokarmowego. Badanie wykazuje również obecność robaków (lamblia, robaki pasożytnicze i ich jaja).

Aby wyniki badania kału były wiarygodne, konieczne jest przestrzeganie zasad przygotowania do badania. Przygotowanie obejmuje:

• odstawienie leków, które zawierają substancje barwiące stolec (np. bizmut, żelazo, magnez) na trzy dni przed oddaniem kału;
• wyeliminowanie z diety tłustych, pikantnych, wędzonych i ostrych potraw na dzień przed badaniem;
• odstawienie antybiotyków i leków, które wpływają na perystaltykę na trzy do czterech dni przed badaniem;
• niestosowanie środków przeczyszczających (takich jak czopki doodbytnicze, lewatywy) na trzy dni przed badaniem.

Do badania należy zebrać kał świeżo wydalony w trakcie naturalnego wypróżnienia. Przed wypróżnieniem konieczne jest oddanie moczu, aby nie dostał się on do kału. Kał do badania należy pobrać ze środkowej części masy kałowej do specjalnego sterylnego pojemnika (pojemnik i specjalna łyżka znajdują się w aptecznym zestawie do pobierania kału).

Od niemowląt można pobrać kał z pieluszki bez dotykania jej. Można użyć sterylnej pieluszki lub nocnika, które należy wcześniej umyć bez użycia środków chemicznych i zalać wrzątkiem. Kał do badania powinien być dostarczony do laboratorium w ciągu jednej lub dwóch godzin od zebrania (kał można przechowywać w temperaturze od 2 do 8°C przez maksymalnie 10-12 godzin).

Objętość kału do badania powinna wynosić co najmniej 50 gramów (około dwóch łyżeczek do herbaty), ale nie więcej niż jedną trzecią sterylnego pojemnika. Jeśli w kale znajdują się nieprawidłowe domieszki (śluz, krew, ropa), należy również umieścić je w próbce.

W badaniu oznaczane są główne elementy kału: włókna mięsne, włókna roślinne, tłuszcze obojętne, kwasy tłuszczowe i ich sole, leukocyty, erytrocyty, komórki nabłonkowe i nowotworowe. W trakcie badania stolca ocenia się również jego kolor, kształt, zapach i konsystencję.

Dla Twojej wygody udostępniamy naszą tabelę w formie ilustracji. W razie potrzeby możesz ją zapisać lub udostępnić znajomym.  

Normy w badaniu kału

Interpretację wyników badania kału przeprowadza lekarz, uwzględniając wiek pacjenta, obecność chorób przewlekłych i ogólny stan zdrowia. Odchylenia od normy mogą wskazywać na obecność problemów trawiennych i wymagać dodatkowej diagnostyki (np. badań krwi i USG jamy brzusznej). 

Interpretowanie badania ogólnego kału

Grzyby drożdżopodobne można znaleźć w kale w przypadku dysbakteriozy lub na tle długotrwałego leczenia antybiotykami. Wykrycie włókien mięśniowych lub elementów tkanki łącznej w badaniu kału może wskazywać na niewystarczające wydzielanie enzymów przez trzustkę lub zmniejszoną kwasowość żołądka. Leukocyty w kale występują w chorobach zapalnych przewodu pokarmowego (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zapalenie żołądka, choroba Leśniowskiego-Crohna, zapalenie dwunastnicy). 

Obecność erytrocytów w kale może wskazywać na choroby proktologiczne: hemoroidy, szczelinę odbytu, polipy odbytu, zapalenie okołoodbytnicze. Mogą wymagać konsultacji z proktologiem i dodatkowych badań (np. rektoskopii).

Obecność leukocytów w stolcu może wskazywać na choroby zakaźne, takie jak salmonelloza. Salmonelloza to ostra infekcja przewodu pokarmowego wywołana przez bakterię Salmonella, której towarzyszy biegunka, zatrucie i odwodnienie. Aby dokładnie zidentyfikować czynnik zakaźny, konieczne jest badanie bakteriologiczne kału (posiew kału).

Mukowiscydoza jest chorobą genetyczną, w której dochodzi do uszkodzenia narządów układu oskrzelowo-płucnego i przewodu pokarmowego (wątroby, trzustki). Kał przy mukowiscydozie zawiera zwiększony poziom tłuszczów obojętnych, może występować także błonnik, ziarna skrobi, włókna mięsne.

Zapalenie błony śluzowej żołądka prowadzi do uszkodzenia ścian narządu i zaburzeń jego funkcji. Przy tej chorobie mogą występować zmiany koloru i konsystencji stolca (głównie płynny stolec o ostrym, kwaśnym zapachu), a także skrzepy krwi i śluz w kale. Badanie kału przy zapaleniu błony śluzowej żołądka przeprowadza się w celu oceny zaburzeń trawienia i przyswajania pokarmu (niestrawione resztki pokarmu znajdują się w kale).