Co to jest wirusowe zapalenie wątroby typu C?
WZW C jest chorobą o charakterze wirusowym, która powoduje zmiany zwłóknieniowe (bliznowate) w tkance wątroby. W przypadku nieprawidłowego lub zbyt późnego leczenia wirusowe zapalenie wątroby typu C może przyczynić się do rozwoju marskości – poważnego uszkodzenia wątroby, w którym zaburzeniu ulegają jej funkcje. Wirus HCV, który jest czynnikiem wywołującym zapalenie wątroby typu C, niszczy komórki, prowadząc do przewlekłego zapalenia i pogorszenia stanu narządu. W przypadku podejrzenia zapalenia wątroby typu C konieczna jest konsultacja z gastroenterologiem.
Jakie są wczesne i późne objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C?
Zadaj pytanie gastroenterologii «Doctorpro»
Okres inkubacji wirusowego zapalenia wątroby typu C (czas od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów) wynosi zwykle od dwóch tygodni do sześciu miesięcy. Pierwsze objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C mogą przypominać ostrą infekcję wirusową układu oddechowego, utrudniając tym samym zdiagnozowanie choroby we wczesnym stadium. Możliwe objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C:
- ciągnący, tępy lub ostry ból brzucha;
- przewlekłe zmęczenie;
- znaczne osłabienie;
- ból ciała;
- podwyższona temperatura (gorączka);
- pogorszenie lub utrata apetytu;
- ból stawów;
- nudności i wymioty (na późniejszych etapach z krwią);
- zażółcenie skóry i białek oczu;
- dezorientacja;
- zmiany w zachowaniu i nastroju;
- zaczerwieniona lub ciemna skóra na dłoniach;
- małe, podobne do pajączków naczynia krwionośne na skórze;
- niewyjaśniony przyrost masy ciała;
- wodobrzusze (nagromadzenie płynu w jamie brzusznej).
Z powodu dysfunkcji wątroby w wirusowym zapaleniu wątroby typu C kał może stać się szary, gliniasty lub beżowy. Gdy wątroba jest uszkodzona (np. w przewlekłym wirusowym zapaleniu wątroby typu C), jej zdolność do wytwarzania żółci potrzebnej do trawienia tłuszczów jest upośledzona. W rezultacie zmniejsza się ilość żółci w jelitach, co utrudnia trawienie tłuszczów. W zaawansowanych stadiach wirusowego zapalenia wątroby typu C stolce mogą być tłuste i mieć nieprzyjemny, ostry zapach.
Objawy chorób wątroby
Przy WZW C obserwuje się również ciemnienie moczu związane z podwyższonym poziomem bilirubiny we krwi, która nie jest prawidłowo usuwana przez wątrobę. Ze względu na niezdolność uszkodzonego narządu do przetwarzania produktów rozpadu hemoglobiny, nadmiar bilirubiny dostaje się do krwi, a następnie jest wydalany przez nerki. W efekcie mocz nabiera ciemnego koloru, który często opisywany jest jako „piwny” lub „herbaciany”.
Jak przenosi się wirusowe zapalenie wątroby typu C?
Wirusowe zapalenie wątroby typu C jest spowodowane zakażeniem wirusem HCV. Przenosi się on poprzez kontakt z krwią osoby zakażonej. Główne drogi zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B:
- transfuzja krwi lub przeszczep narządów;
- dializa (usuwanie nadmiaru wody, rozpuszczonych substancji i toksyn z krwi u osób z zaburzeniami czynności nerek);
- dzielenie się igłami z osobą zakażoną;
- tatuowanie lub robienie piercingu przy użyciu niewyjałowionego sprzętu;
- dzielenie się szczoteczką do zębów lub maszynką do golenia z nosicielem wirusa.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C może wystąpić u noworodków podczas przechodzenia przez kanał rodny, jeśli we krwi matki znajduje się aktywny wirus. Wirusowe zapalenie wątroby typu C może być przenoszone drogą płciową, zwłaszcza podczas seksu analnego bez zabezpieczenia. Prawdopodobieństwo mikrourazów błony śluzowej i kontaktu z zakażoną krwią jest w tym przypadku wysokie i sprzyja przenoszeniu wirusa.
Kto powinien poddać się badaniu w kierunku WZW C?
Amerykańska grupa zadaniowa ds. usług prewencyjnych zaleca, aby wszystkie osoby dorosłe w wieku od 18 do 79 lat poddawały się corocznym badaniom laboratoryjnym w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu C. Grupy podwyższonego ryzyka zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C:
- kobiety w ciąży;
- osoby zażywające narkotyki;
- pracownicy służby zdrowia i pogotowia ratunkowego, którzy mieli kontakt z krwią lub zakłuli się igłą;
- osoby poddawane długotrwałej hemodializie;
- partnerzy seksualni osób, u których zdiagnozowano wirusowe zapalenie wątroby typu C;
- osoby, u których zdiagnozowano ludzki wirus niedoboru odporności;
- osoby z hemofilią, które były leczone czynnikami krzepnięcia przed 1987 r.;
- osoby przebywające w więzieniu.
Pacjenci, którzy otrzymali nietypowe wyniki badań laboratoryjnych, mających na celu ocenę czynności wątroby, których przyczyna nie została wykryta, powinny mieć pobraną krew w celu zdiagnozowania wirusowego zapalenia wątroby typu C. Mężczyźni uprawiający seks bez zabezpieczenia z mężczyznami są również narażeni na ryzyko zakażenia i powinni poddawać się okresowym badaniom w kierunku WZW C.
Jak klasyfikuje się wirusowe zapalenie wątroby typu C?
Wirusowe zapalenie wątroby typu C klasyfikuje się w zależności od przebiegu choroby, nasilenia objawów i wpływu na proces wydalania bilirubiny z organizmu.
| Rodzaje wirusowego zapalenia wątroby typu C | |
| Kryteria | Typy |
| Ze względu na przebieg | Ostre i przewlekłe |
| Ze względu na objawy | Bezobjawowe i jawne |
| Ze względu na wpływ na bilirubinę | Z żółtaczką i bez żółtaczki |
Ostre zapalenie wątroby typu C
Ostra forma WZW C rozwija się, gdy wirus dostanie się do organizmu i powoduje zapalenie wątroby. W większości przypadków objawy nie występują lub są łagodne, często przypominające grypę lub przeziębienie. Według WHO około 30% przypadków ostrego WZW C ustępuje samoistnie w ciągu sześciu miesięcy od zakażenia bez leczenia.
Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C
Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C zwykle rozwija się, gdy układ odpornościowy nie jest w stanie poradzić sobie z wirusem w fazie ostrej. Choroba może przebiegać bezobjawowo, a symptomy często pojawiają się, gdy dochodzi do znacznego uszkodzenia tkanki wątroby. Według statystyk WHO u 15-30% osób z przewlekłym WZW C rozwija się marskość wątroby w ciągu 20 lat od zakażenia, co zwiększa ryzyko niewydolności wątroby i raka.
Bezobjawowe wirusowe zapalenie wątroby typu C
Bezobjawowe wirusowe zapalenie wątroby typu C pozostaje niezauważone przez daną osobę, ponieważ wirus może pozostawać w organizmie i niszczyć komórki wątroby, nie wykazując żadnych objawów choroby. Stan ten jest niebezpieczny, ponieważ uszkodzenie wątroby może pogarszać się przez wiele lat, stopniowo prowadząc do zwłóknienia, marskości lub raka wątroby. Ponieważ zmęczenie lub dyskomfort w prawym podżebrzu zwykle pojawiają się w późnych stadiach, istotna jest wczesna diagnoza polegająca na badaniach krwi na obecność przeciwciał i testach PCR, aby wcześnie wykryć nieprawidłowości i rozpocząć leczenie.
Jawne wirusowe zapalenie wątroby typu C
Jawne wirusowe zapalenie wątroby typu C charakteryzuje się występowaniem objawów klinicznych wskazujących na uszkodzenie wątroby. Pacjent może być osłabiony, szybko się męczyć, odczuwać ból lub uczucie ciężkości w prawym podżebrzu, nudności, zażółcenie skóry i twardówek, ciemnienie moczu i odbarwienie kału. Objawy te często wskazują na postęp choroby, w tym rozwój stanu zapalnego, zwłóknienia lub marskości wątroby.
Żółtaczka w wirusowym zapaleniu wątroby typu C
Żółtaczka w wirusowym zapaleniu wątroby typu C występuje, gdy uszkodzenie wątroby przez wirus prowadzi do upośledzonego wydalania bilirubiny, co powoduje jej gromadzenie się we krwi i zażółcenie skóry, twardówek i błon śluzowych. Żółtaczkowej postaci zapalenia wątroby typu C towarzyszy ciemnienie moczu, odbarwienie stolca, osłabienie i nudności. Żółtaczka zwykle wskazuje na ciężkie zapalenie wątroby lub postęp choroby – wymaga to natychmiastowej interwencji medycznej, aby zapobiec dalszemu uszkodzeniu narządu.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C bez żółtaczki
Wirusowe zapalenie wątroby typu C bez żółtaczki rozwija się, gdy uszkodzenie wątroby przez wirus nie zakłóca wydalania bilirubiny. W bezżółtaczkowej postaci zapalenia wątroby typu C poziom bilirubiny we krwi pozostaje prawidłowy, nie występuje zażółcenie skóry i błon śluzowych. Taki przebieg choroby pojawia się częściej we wczesnych stadiach choroby lub przy umiarkowanym zapaleniu wątroby, co komplikuje diagnozę ze względu na niespecyficzność objawów (np. osłabienie, zmęczenie, bóle brzucha), które mogą być charakterystyczne dla wielu chorób.
Jak diagnozuje się wirusowe zapalenie wątroby typu C?
Podczas wstępnej konsultacji w przypadku podejrzenia uszkodzenia wątroby gastroenterolog analizuje objawy i czas ich pojawienia się oraz zbiera wywiad medyczny od pacjenta. Możliwe metody diagnozowania zapalenia wątroby typu C:
- badanie fizykalne z palpacją. Podczas badania lekarz sprawdza obecność żółtaczki, zaczerwienienia skóry czy wystających naczyń krwionośnych. W przypadku zapalenia wątroby typu C lekarz może stwierdzić powiększenie wątroby i ból przy badaniu palpacyjnym w prawym podżebrzu;
- badanie krwi na zapalenie wątroby. Kluczowym testem do wykrywania markerów choroby jest test na obecność przeciwciał wirusa zapalenia wątroby typu C (anty-HCV) i reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR) w celu wykrycia RNA wirusa we krwi. Przeciwciała potwierdzają kontakt z wirusem, podczas gdy PCR pozwala określić obecność wirusa w organizmie i jego ilość, co jest ważne dla oceny aktywności infekcji i wyboru leczenia;
- badanie laboratoryjne moczu. Badanie moczu w wirusowym zapaleniu wątroby typu C jest niezbędne do wykrycia ciemnienia moczu, co może wskazywać na podwyższony poziom bilirubiny we krwi. Zmiana koloru moczu jest jednym z objawów uszkodzenia wątroby;
- USG jamy brzusznej. W przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu C jest ono wykorzystywane do oceny stanu wątroby, wykrywania wzrostu jej wielkości, oznak zwłóknienia lub marskości oraz możliwych powikłań, w tym wodobrzusza (gromadzenia się płynu w jamie brzusznej). Diagnostyka ultrasonograficzna pomaga wykryć zmiany strukturalne w wątrobie, co ma znaczenie w monitorowaniu choroby.
Podczas wirusowego zapalenia wątroby typu C morfologia krwi może zmieniać się w następujący sposób: poziom bilirubiny jest zwykle podwyższony, co prowadzi do żółtaczki, a aktywność aminotransferazy alaninowej (ALT) i aminotransferazy asparaginianowej (AST) jest często znacznie podwyższona, co wskazuje na stan zapalny i uszkodzenie komórek wątroby. Poziom aminotransferazy alaninowej w surowicy zwykle wzrasta po sześciu-dziewięciu tygodniach.
W przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu C może wystąpić obniżenie poziomu albumin (białek syntetyzowanych przez wątrobę) i wzrost aktywności gamma-glutamylotranspeptydazy (GGT), co wskazuje na zaburzenia czynności wątroby. W przewlekłym wirusowym zapaleniu wątroby typu C poziom płytek krwi i białych krwinek może również spadać wraz z postępem choroby.
Testy na obecność przeciwciał przeciwko wirusowi stają się pozytywne dwa do trzech miesięcy po zakażeniu.
| Tabela interpretacji ilościowego oznaczenia RNA wirusa HCV | |
| Wartość referencyjna | Interpretacja |
| Nie wykryto | RNA wirusa HCV niewykrywalne lub stężenie poniżej progu czułości (50 IU/ml) |
| < 150 IU/ml | Wykryto RNA wirusa HCV w stężeniu poniżej zakresu liniowego metody |
| 150–3 × 10⁴ IU/ml | Wykryto RNA wirusa HCV – niskie stężenie |
| 3 × 10⁴–8 × 10⁵ IU/ml | Wykryto RNA wirusa HCV – średnie stężenie |
| > 8 × 10⁵ IU/ml | Wykryto RNA wirusa HCV – wysokie stężenie |
| > 1 × 10⁸ IU/ml | Wykryto RNA wirusa HCV w stężeniu powyżej zakresu liniowego metody |
Wyniki laboratoryjnych badań krwi nie stanowią diagnozy. W celu ich interpretacji i doboru terapii konieczna jest konsultacja z gastroenterologiem.
Jak leczy się wirusowe zapalenie wątroby typu C?
Metody leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu C są dobierane przez gastroenterologa w zależności od przebiegu, objawów i rozległości procesu zapalnego. W leczeniu objawowym mogą być przepisywane hepatoprotektory wspomagające regenerację wątroby, leki zmniejszające zatrucie (np. roztwory detoksykacyjne) oraz witaminy B i E poprawiające procesy metaboliczne. Można również stosować leki normalizujące trawienie i łagodzące bóle brzucha.
Regeneracja wątroby po wirusowym zapaleniu wątroby typu C zależy od terminowego leczenia i przestrzegania zaleceń lekarza. Po zniszczeniu wirusa za pomocą terapii przeciwwirusowej wątroba zaczyna się regenerować, co pozwala zmniejszyć stan zapalny i stopniowo odbudować uszkodzone tkanki. Aby przyspieszyć ten proces, ważne jest przestrzeganie zbilansowanej diety, wykluczenie alkoholu, unikanie substancji toksycznych i przyjmowanie przepisanych hepatoprotektorów.
Współczesne leczenie przeciwwirusowe wirusowego zapalenia wątroby typu C
Współczesne leczenie przeciwwirusowe WZW C opiera się na stosowaniu bezpośrednich leków przeciwwirusowych, które blokują namnażanie się wirusa w komórkach wątroby. Leki wpływają na kluczowe enzymy wirusa (polimerazę RNA i proteazę), zmniejszając wiremię do minimalnego poziomu. Terapia minimalizuje ryzyko postępu choroby, w tym rozwoju marskości i raka wątroby.
Kuracja wspomagająca w przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu C
Terapia uzupełniająca przy WZW C ma na celu zmniejszenie obciążenia wątroby, poprawę jej funkcjonowania i zapobieganie postępowi uszkodzeń. Obejmuje ona stosowanie leków chroniących i naprawiających komórki wątroby, witamin (zwłaszcza z grupy B i E) poprawiających metabolizm oraz diety ograniczającej spożywanie tłustych i ciężkich pokarmów.
Wytyczne kliniczne dotyczące wirusowego zapalenia wątroby typu C
Wytyczne kliniczne dotyczące wirusowego zapalenia wątroby typu C różnią się w zależności od przebiegu choroby, nasilenia i zakresu procesu zapalnego oraz obecności nieodwracalnego uszkodzenia wątroby. Zapobieganie wirusowemu zapaleniu wątroby typu C:
- właściwe stosowanie strzykawek do zastrzyków medycznych;
- unikanie zażywania narkotyków;
- prawidłowe postępowanie z igłami i odpadami medycznymi oraz ich właściwa utylizacja;
- badanie oddawanej przez dawców krwi na obecność wirusa zapalenia wątroby typu C;
- stosowanie antykoncepcji barierowej (prezerwatyw) podczas stosunku płciowego;
- odpowiednie przeszkolenie osób mających regularny kontakt z krwią (np. pracowników służby zdrowia).
Ważne jest wykonywanie tatuaży i kolczyków w salonach kosmetycznych, aby zminimalizować ryzyko zarażenia się WZW C poprzez skażone narzędzia lub materiały mające kontakt z krwią. Zabiegi iniekcyjne (np. plazmolifting, mezoterapia, zastrzyki z kwasu hialuronowego) powinny być wykonywane w centrach medycznych, a nie kosmetycznych.
Dieta przy wirusowym zapaleniu wątroby typu C
Dieta przy wirusowym zapaleniu wątroby typu C jest niezbędna do zmniejszenia obciążenia wątroby, której funkcjonowanie jest upośledzone z powodu stanu zapalnego i uszkodzeń spowodowanych przez wirusa. Zrównoważona dieta pomaga ograniczyć toksyczny wpływ na wątrobę, wspomaga jej regenerację i zmniejsza ryzyko powikłań, w tym zwłóknienia lub marskości.
| Tygodniowy jadłospis na zapalenie wątroby typu C | ||||||||||
| Dzień | Śniadanie | Przekąska | Obiad | Podwieczorek | Kolacja | |||||
| Poniedziałek | Owsianka na wodzie, banan | Jabłko | Zupa jarzynowa, gotowany kurczak, kasza gryczana | Niskotłuszczowy jogurt | Dorsz gotowany na parze, duszone warzywa | |||||
| Wtorek | Twaróg 5% z miodem, zielona herbata | Brzoskwinia | Ryż z indykiem, sałatka z ogórków | Sucharki, kompot | Cukinia zapiekana z kurczakiem | |||||
| Środa | Kasza manna na mleku, gruszka | Garść moreli | Kotlety wołowe gotowane na parze, puree z dyni | Kefir z pieczywem | Omlet z białek, sałatka z buraków | |||||
| Czwartek | Kasza gryczana, jabłko | Pieczona gruszka | Barszcz bez zasmażki, gotowana ryba, ziemniaki | Chudy twaróg | Gulasz warzywny z indykiem | |||||
| Piątek | Kaszka ryżowa z dynią, zielona herbata | Kiwi | Zupa z puree z cukinii, pierś z kurczaka, komosa ryżowa | Jogurt bez cukru | Ryba na parze, gotowane brokuły | |||||
| Sobota | Omlet z zieleniną, tosty z chleba pełnoziarnistego | Brzoskwinia | Klopsiki gotowane na parze, duszona kapusta | Pieczone jabłko | Roladki z kurczaka z warzywami | |||||
| Niedziela | Twaróg 5% z jagodami, herbata | Garść suszonych śliwek | Zupa jarzynowa, gotowany ozór, ryż | Kompot, pieczywo | Pieczony indyk, puree z kalafiora | |||||
Czego nie wolno przy wirusowym zapaleniu wątroby typu C?
W przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu C nie należy spożywać alkoholu, ponieważ zwiększa on uszkodzenie wątroby i przyspiesza rozwój marskości wątroby. Należy unikać tłustych, smażonych, pikantnych i wędzonych potraw, ponieważ zwiększają one obciążenie wątroby i mogą spowolnić jej regenerację. Nie zaleca się picia słodkich napojów gazowanych, mocnej kawy i herbaty, ponieważ podrażniają one wątrobę i zaburzają metabolizm. Ważne jest również unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego, substancji toksycznych i kontaktu z potencjalnymi infekcjami, aby uniknąć pogorszenia stanu wątroby.
Jak doprowadzić do trwałej remisji wirusowego zapalenia wątroby typu C?
Aby uzyskać trwałą remisję wirusowego zapalenia wątroby typu C, konieczne jest poddanie się terapii przeciwwirusowej lekami o bezpośrednim działaniu, które hamują namnażanie się wirusa i pozwalają organizmowi przywrócić czynność wątroby. Ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarza, zachowanie zdrowego stylu życia, wykluczenie alkoholu i fast foodów, a także monitorowanie stanu wątroby za pomocą regularnych badań. Kompleksowe podejście pomaga osiągnąć stabilny spadek obecności wirusa w organizmie i zapobiec powikłaniom.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie wirusowego zapalenia wątroby typu C?
Według WHO bezpośrednio działające leki przeciwwirusowe (DAA) mogą całkowicie wyleczyć ponad 95% osób z zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu C. Możliwość wyleczenia wirusowego zapalenia wątroby typu C zależy od postaci i stadium choroby, genotypu wirusa i stopnia przestrzegania zaleceń lekarza.
