Czym jest wirus HPV?
Papillomawirusy to duża rodzina wirusów, która liczy około 100 różnych typów. Wirusy HPV atakują skórę i błony śluzowe, są też związane z wysokim ryzykiem zachorowania na raka. Różne typy wirusów (oznaczone numerami) odpowiadają za różne formy i lokalizacje choroby (na skórze, błonach śluzowych jamy ustnej i gardła, narządów płciowych, układu moczowego lub okolicy odbytu).
Jeśli układ odpornościowy funkcjonuje prawidłowo, wirus może samoistnie zniknąć z organizmu kilka miesięcy po zakażeniu. Zakażenie i aktywację wirusa w organizmie ułatwia obniżenie odporności organizmu z powodu:
- ciąży;
- niedoboru odporności;
- chorób przewlekłych;
- przyjmowania leków obniżających odporność.
Drogi zakażenia HPV
Wirus HPV występuje zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Zalicza się do infekcji przenoszonych drogą płciową. Główną drogą zakażenia wirusem HPV są kontakty seksualne bez zabezpieczenia (bez antykoncepcji mechanicznej – prezerwatyw). Transmisja HPV jest możliwa poprzez różne rodzaje seksu: z penetracją lub bez, kontakty analne i orogenitalne.
Możliwa jest również transmisja kontaktowa wirusa brodawczaka ludzkiego. Zachodzi ona podczas bliskiego kontaktu zdrowej skóry ze skórą osoby zakażonej wirusem.
Objawy zakażenia wirusem HPV u kobiet i mężczyzn
Objawy zakażenia HPV pojawiają się po okresie inkubacji, który zwykle trwa od miesiąca do pół roku od momentu zakażenia. Objawy HPV obejmują:
- rozwój brodawek na błonach śluzowych;
- pojawienie się brodawek na skórze.
Objawy HPV na narządach płciowych u kobiet to niewielkie, szarawe (rzadziej – różowe) zmiany skórne, które z czasem rozprzestrzeniają się i rosną. Brodawki te, zwane kłykcinami kończystymi lub brodawkami płciowymi, pojawiają się najczęściej na wargach sromowych (zewnętrznych narządach płciowych), w okolicy wejścia do pochwy. W trakcie badania ginekologicznego lekarz może stwierdzić obecność kłykcin w obrębie błony śluzowej pochwy i szyjki macicy. Pojawianiu się kłykcin może czasem towarzyszą inne objawy:
- świąd;
- pieczenie;
- uczucie dyskomfortu w obrębie narządów płciowych.
Wirus HPV u mężczyzn powoduje powstawanie kłykcin na główce penisa, pod napletkiem i na błonie śluzowej cewki moczowej. Pojawieniu się kłykcin w cewce moczowej może towarzyszyć dyskomfort podczas oddawania moczu.
Brodawki wirusowe w okolicy odbytu (wewnątrz odbytu, w kanale odbytu i na błonie śluzowej odbytnicy) mogą rozwinąć się, jeśli do zakażenia doszło podczas stosunku analnego. Jeśli dojdzie do zakażenia podczas stosunku oralnego, mogą rozwinąć się brodawczaki na błonie śluzowej jamy ustnej i gardła.
Profilaktyką, diagnozowaniem i leczeniem HPV u kobiet zajmuje się ginekolog. W przypadku HPV u mężczyzn jest to urolog. Lekarz chorób zakaźnych także może prowadzić leczenie infekcji HPV. Diagnostyka zakażenia HPV obejmuje:
- wywiad medyczny;
- badanie fizykalne;
- badanie zmienionego chorobowo obszaru skóry lub błony śluzowej;
- badanie ginekologiczne z użyciem lusterka, aby uwidocznić błonę śluzową pochwy i szyjki macicy u kobiet;
- badanie urologiczne u mężczyzn;
- testy na HPV;
- W razie potrzeby lekarz zleci także inne metody badania (kolposkopię, anoskopię, rektoskopię).
Objawy zakażenia HPV na szyjce macicy wykrywa kolposkopia (badanie szyjki macicy i błony śluzowej pochwy). W celu wykrycia zmian w obrębie nabłonka szyjki macicy stosuje się specjalne barwniki.
Profilaktyka zakażenia HPV u kobiet i mężczyzn
Aby zapobiegać zakażeniu HPV u kobiet i mężczyzn, stosuje się szczepienia przeciwko głównym typom wirusa, związanym z najwyższym ryzykiem rozwoju nowotworów. Istnieją szczepionki dwuwalentne, czterowalentne i 9-walentne, które zapewniają ochronę przed odpowiednią liczbą typów wirusa HPV.
Szczepienie przeciwko HPV zaleca się rozpocząć w okresie dojrzewania (11-12 lat). Jeśli dana osoba nie została zaszczepiona jako nastolatek, szczepienie można wykonać do 26. roku życia. Pacjentom w wieku 27-45 lat szczepionkę HPV podaje się według uznania ginekologa lub urologa, po wykonaniu testów na HPV.
Konieczność przeprowadzenia badań przesiewowych w kierunku HPV przed przyjęciem szczepionki w tym wieku wynika z faktu, że większość dorosłych po 26. roku życia, którzy są aktywni seksualnie, jest już zarażona wirusem HPV. Po 45. roku życia nie wykonuje się szczepień, ponieważ są nieskuteczne.
Zapobieganie HPV jako infekcji przenoszonej drogą płciową polega również na stosowaniu antykoncepcji mechanicznej (prezerwatywy dla mężczyzn i kobiet). Jednak w przypadku wirusa HPV nawet prawidłowe stosowanie prezerwatywy nie zapewnia pełnej ochrony, ponieważ wirus może przenosić się przez kontakt z obszarami skóry niezabezpieczonymi prezerwatywą.
Zapobieganie powikłaniom zakażenia HPV wymaga regularnych badań u ginekologa (w przypadku kobiet) i urologa (w przypadku mężczyzn), leczenia stanów przedrakowych (zmian w nabłonku szyjki macicy) oraz wczesnej diagnostyki w kierunku raka. Badania profilaktyczne powinno się przeprowadzać raz na pół roku.
Skutki zarażenia wirusem HPV
Najgroźniejszym powikłaniem zakażenia wirusem HPV jest rozwój raka. HPV jest główną przyczyną raka szyjki macicy u kobiet. Zakażenie HPV może również prowadzić do nowotworów złośliwych skóry, odbytu lub jamy ustnej i gardła. U mężczyzn wirus HPV może powodować raka główki penisa.
Leczenie zakażenia HPV
Leczenie zakażenia wirusem brodawczaka może być farmakologiczne lub chirurgiczne. Chirurgiczne metody leczenia HPV polegają na usuwaniu kłykcin kończystych (wirusowych zmian skórnych) przy pomocy:
- kriodestrukcji (wymrażania);
- elektrokoagulacji;
- lasera;
- wycięcia.
Leczenie farmakologiczne polega na przyjmowaniu leków (przeciwzapalnych, przeciwwirusowych, zapobiegających namnażaniu się wirusa i rozwojowi zmian skórnych). Możliwe jest leczenie zakażenia HPV u kobiet w ciąży.
Aktualni i byli partnerzy seksualni osoby zakażonej HPV powinni przebadać się pod kątem zakażenia. W trakcie leczenia zakażenia HPV możliwe jest także zdiagnozowanie i leczenie innych chorób przenoszonych drogą płciową.
