W przypadku wystąpienia objawów choroby wątroby należy skonsultować się z gastroenterologiem lub hepatologiem.
Przyczyny chorób wątroby
Choroby wątroby dzielą się na wrodzone, jak zespół Gilberta i nabyte – jak zapalenie wątroby lub marskość wątroby. Do przyczyn chorób wątroby zalicza się:
- zaburzenia metaboliczne spowodowane niedożywieniem;
- nadużywanie alkoholu;
- infekcje wirusowe;
- kontakt z substancjami toksycznymi.
W wyniku długotrwałego stosowania leków (antybiotyków, sterydów) może dojść do polekowego uszkodzenia wątroby, dlatego leki należy koniecznie przyjmować ściśle według zaleceń lekarza. Pod wpływem szkodliwego działania etanolu (alkoholu) na komórki narządu powstają alkoholowe choroby wątroby (marskość wątroby, alkoholowe zapalenie wątroby). Natomiast z powodu zakażenia wirusowego rozwijają się zapalne choroby wątroby (wirus zapalenia wątroby typu A, B i C, wirus cytomegalii).
Objawy chorób wątroby
Nieprawidłowe funkcjonowanie wątroby we wczesnym stadium często przebiega bezobjawowo. Objawy zaczynają być widoczne dopiero, gdy choroba jest już w stadium zaawansowanym. Do objawów chorób wątroby zaliczane są:
- ciągłe zmęczenie i osłabienie;
- zmiana koloru kału i moczu (kał staje się jasny, a mocz ciemny);
- utrata apetytu i spadek masy ciała;
- zażółcenie skóry;
- wysypka skórna w postaci grudek i plam;
- ból w prawym podżebrzu;
- bóle stawów;
- nudności i wymioty;
- posmak goryczy w ustach i nieprzyjemny zapach z ust.
Do zewnętrznych objawów chorób wątroby zalicza się przebarwienia skóry – brązowe plamy na czole i skroniach. Oprócz tego, na języku może pojawić się czarny lub żółty nalot. Inne objawy to: swędzenie skóry, czerwona wysypka na twarzy i ciele, obrzęki nóg i brzucha (wodobrzusze). Zdjęcie przedstawia wysypkę na twarzy spowodowaną chorobą wątroby.
Najczęstsze choroby wątroby
Najczęstsze choroby wątroby to infekcje zapalne wywołane przez wirusy. Mniej powszechne są autoimmunologiczne choroby wątroby, w przypadku których układ odpornościowy wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko własnym hepatocytom (komórkom wątroby).
| Najczęstsze choroby wątroby | ||
| Nazwa | Przyczyny | Cechy |
| Wirusowe zapalenie wątroby typu A | Zakażenie przenoszone drogą fekalno-oralną | Nie przechodzi w stadium przewlekłe; po odpowiednim leczeniu funkcje wątroby zostają w pełni przywrócone |
| Wirusowe zapalenie wątroby typu В | Zakażenie w czasie transfuzji krwi, przez zastrzyki, kontakty seksualne, a także z matki na dziecko | Niebezpieczne dla zdrowia, może prowadzić do zwłóknienia wątroby i śmierci komórek |
| Wirusowe zapalenie wątroby typu С | Zakażenie przenosi się głównie przez krew, rzadziej podczas kontaktów seksualnych | Przez długi czas przebiega bezobjawowo; często wykrywane w późniejszych stadiach, gdy zmiany są już nieodwracalne. Dzięki wczesnej diagnozie można je skutecznie leczyć |
| Wirusowe zapalenie wątroby typu D | Zakażenie przenoszone przez krew | Występuje w postaci ostrej lub przewlekłej; w stadium zaawansowanym może prowadzić do marskości i poważnego uszkodzenia wątroby |
| Marskość wątroby | Występuje w zaawansowanym stadium zapalenia wątroby | Nieodwracalne, postępujące uszkodzenie wątroby, które prowadzi do śmierci tkanki wątrobowej; uważana za najpoważniejszą chorobę wątroby; może być śmiertelna |
| Stłuszczenie wątroby | Nadużywanie alkoholu i niezdrowa dieta | Powoduje uszkodzenie komórek wątroby; może doprowadzić do marskości wątroby |
| Hemochromatoza | Genetyczne zaburzenie metaboliczne | Nadmierne gromadzenie się żelaza w tkankach wątroby, co prowadzi do ich niszczenia |
| Polekowe uszkodzenie wątroby | Toksyczne działanie przyjmowanych leków | Dzięki odpowiedniemu leczeniu następuje pełna odbudowa komórek wątroby; funkcje narządu zostają przywrócone |
| Nowotwory wątroby (torbiele i guzy) | Procesy zapalne i zaburzenia metaboliczne | Łagodne guzy lub zagrażające życiu nowotwory złośliwe |
| Pasożytnicze uszkodzenie wątroby | Infekcja pasożytnicza (glistnica, amebiaza) | Po wyeliminowaniu przyczyny choroby czynność wątroby zostaje przywrócona |
Zmiany w wątrobie mogą być ogniskowe, gdy dotyczą tylko części narządu, albo rozproszone, co wskazuje na procesy chorobowe zachodzące w całym narządzie.
Co wykazują badania wątroby?
Do diagnozowania i późniejszego leczenia chorób wątroby wykorzystuje się m.in:
- badanie ultrasonograficzne (USG),
- tomografię komputerową,
- laboratoryjne badania krwi.
USG wątroby pomoże ujawnić obecność nowotworów, stanów zapalnych i zmian naczyniowych. Natomiast biochemiczne badania krwi wykazują przewlekłe i ostre zapalenia wątroby oraz zaburzenia metabolizmu. Następnie wyniki są interpretowane przez lekarza, gastroenterologa lub hepatologa, który stawia ostateczną diagnozę.
Na czym polega leczenie chorób wątroby?
Leczenie chorób wątroby wdraża lekarz gastroenterolog lub hepatolog na podstawie wyników badań i testów laboratoryjnych. Chorób wątroby nie należy leczyć metodami naturalnymi – może to nasilić stan zapalny narządu i być niebezpieczne dla zdrowia.
Zapalenie wątroby leczy się za pomocą leków wspierających pracę wątroby, leków żółciopędnych i żółciotwórczych. Leki te przywracają funkcje komórek wątroby, usuwają z nich toksyny i poprawiają procesy metaboliczne. W leczeniu zapalenia wątroby stosuje się także leki przeciwwirusowe i immunomodulatory. Lekarz zaleca również odpowiednią dietę, dzięki której komórki wątroby są mniej obciążone, co przyspiesza ich regenerację.
Zapobieganie chorobom wątroby
Dużą rolę w zapobieganiu problemom z wątrobą odgrywają prawidłowe odżywianie i zdrowy tryb życia. Profilaktyka chorób wątroby obejmuje:
- walkę z nadwagą (tłuszcz odkładający się w komórkach niszczy wątrobę);
- stosowanie leków wyłącznie według zaleceń lekarza;
- odstawienie alkoholu;
- szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
Aby zapobiec chorobom wątroby, z diety należy wykluczyć produkty tłuste, smażone i wędzone. Ponadto w celu uniknięcia zakażenia wirusem zapalenia wątroby należy stosować zabezpieczenie w czasie stosunków seksualnych. Dzięki badaniom profilaktycznym u gastroenterologa co najmniej raz w roku chorobę wątroby można wykryć na wczesnym etapie i w ten sposób zapobiec jej rozwojowi.
Dieta w chorobach wątroby
W przypadku choroby wątroby powinno się jeść regularnie – cztery do pięciu razy dziennie. Nie należy stosować głodówek ani przejadać się, pić zbyt zimnych napojów ani jeść zbyt zimnych produktów. W chorobach wątroby gastroenterolodzy zalecają dietę opartą na produktach gotowanych na wodzie i na parze oraz duszonych.
W diecie osób, które mają problemy z wątrobą, stosunek białek do tłuszczów i węglowodanów powinien wynosić 1:1:4. Osoby takie powinny unikać alkoholu, kawy i kakao, a w zamian pić wodę mineralną niegazowaną, która zawiera sód i siarczany. Zaleca się też picie soków z marchwi i dyni.
| Dieta w chorobach wątroby | ||
| Rodzaj potrawy / grupa produktów | Produkty i dania zalecane | Produkty i dania przeciwwskazane |
| Zupy | zupy bez mięsa na bulionie warzywnym (warzywa uprzednio przetarte), zupy mleczne z makaronem lub płatkami zbożowymi, barszcz (gotowany bez mięsa) | buliony grzybowe i mięsne |
| Drugie dania | puddingi, suflety i zapiekanki twarogowe z rodzynkami | musli i płatki owsiane, kasza jęczmienna perłowa, kasza kukurydziana, kasza manna i jaglana |
| Przekąski | sałatka warzywna z sosem winegret, śledź (wcześniej namoczony), sałatki owocowe | imbir marynowany |
| Mięso, ryby i owoce morza | krewetki, małże i kalmary, łosoś (gotowany na parze, lekko solony); mięso i ryby (do trzech razy w tygodniu) | podroby (wątróbka, cynaderki, żołądki, ozory itp.); kiełbasy i parówki; solone ryby |
| Warzywa | buraki, cukinia, dynia, ziemniaki, marchew (gotowana, pieczona); bakłażany, brokuły, seler, gotowana kapusta; sałata, pomidory, ogórki, papryka | surowa kapusta, rzodkiewka, kukurydza, cebula, czosnek |
| Owoce | jabłka (najlepiej pieczone) granaty (z wyjątkiem hemochromatozy) | surowe owoce |
| Pieczywo i ciasta | czerstwy chleb, herbatniki | naleśniki, świeży chleb, ciasto francuskie i drożdżowe |
| Słodycze | pierogi z jagodami, dżemy i powidła, marmolada z owoców bogatych w pektyny, musy i galaretki domowej roboty suszone owoce (morele, śliwki, daktyle), i bezy | lody, ciasta i kremy, chałwa, czekolada (gorzka, mleczna) |
| Produkty mleczne | jogurty, kefiry, kwaśna śmietana, zsiadłe mleko; twarogi, mleko o niskiej zawartości tłuszczu | produkty o zawartości tłuszczu powyżej 2% |
| Oleje | oleje roślinne (od 10 do 15 g dziennie) | – |
| Jajka | omlety z białek, żółtka jaj (nie więcej niż pół dziennie) | jajka na twardo |
| Napoje | napary (np. z dzikiej róży), świeżo wyciskane soki (bez dodatku cukru), kompoty, galaretki domowej roboty, musy (z dodatkiem ksylitolu) | zielona herbata, kawa, napoje alkoholowe, napoje gazowane |
| Przyprawy i sosy | wanilia i cynamon, bazylia, koperek i natka pietruszki, musy owocowe, sos sojowy | ketchup, musztarda i majonez; ostre przyprawy, chrzan; ocet |
W przypadku chorób wątroby zaleca się również picie napojów witaminowych. Najbardziej korzystne dla wątroby witaminy i mikroelementy to kwas foliowy, witamina C, B6, B12, selen i potas.
Menu dla pacjentów z chorobami wątroby
W menu dla osób z chorobami wątroby powinny się znaleźć potrawy gotowane z wody lub na parze oraz pieczone. Oto przykładowe przepisy:
