Czym jest rak odbytnicy?
Rak odbytnicy jest chorobą onkologiczną charakteryzującą się wzrostem komórek złośliwych w dotkniętym obszarze. Przeważnie rozwija się gruczolakorak odbytnicy (nowotwór złośliwy w komórkach gruczołowych i nabłonkowych). W przypadku raka jelit schorzenie atakuje tkanki okrężnicy i odbytnicy.
Przyczyny rozwoju raka odbytnicy
Rak jelita grubego rozwija się na skutek zmian genetycznych w komórkach jelitowych i ich nadmiernego rozrostu. Komórki nowotworowe mogą przemieszczać się (dawać przerzuty) do innych części ciała (narządy płciowe, płuca, wątroba). Przyczyny raka odbytnicy:
- cukrzyca;
- choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego);
- radioterapia raka prostaty;
- złe nawyki i nałogi (palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu);
- dziedziczne choroby jelit (rodzinna polipowatość gruczolakowata);
- nadmierne spożywanie przetworów mięsnych (kiełbasy, parówki);
- siedzący tryb życia;
- nadmierna masa ciała.
Ryzyko raka jelita wzrasta u osób powyżej 45 roku życia. Prawdopodobieństwo zachorowania na raka wzrasta również w przypadku predyspozycji dziedzicznych.
Stadia rozwoju raka odbytnicy
Przed opracowaniem schematu leczenia raka jelita określa się stopień zaawansowania choroby, aby ocenić stopień procesu patologicznego. Tempo rozwoju raka jelita grubego zależy od wielu czynników i wynosi średnio 10-15 lat.
| Stadia rozwoju raka jelit | |
| Stadium | Charakterystyka |
| Stadium 0 (rak in situ) | Komórki patologiczne znajdują się w błonie śluzowej ściany odbytnicy |
| Stadium I | Guz rośnie pod błoną śluzową odbytnicy |
| Stadium II | Guz wrasta w ścianę odbytnicy i może rozprzestrzenić się na pobliskie tkanki |
| Stadium III | Guz atakuje węzły chłonne w pobliżu odbytnicy i niektóre tkanki poza narządem |
| Stadium IV | Komórki nowotworowe rozprzestrzeniają się do odległych węzłów chłonnych lub narządów |
Po leczeniu rak może powrócić do odbytnicy lub innych części ciała (takich jak miednica, wątroba lub płuca). Komórki nowotworowe są transportowane po całym organizmie poprzez naczynia krwionośne i limfatyczne.
Jak rozpoznać, że mam raka jelita grubego?
Objawy raka odbytnicy we wczesnych stadiach mogą nie pojawiać się przez długi czas, dlatego należy poddawać się regularnym badaniom profilaktycznym. Kał może być czarny z powodu krwawienia z odbytu (występuje u 60% pacjentów). Pierwsze objawy raka jelita grubego:
- zmiany w funkcjonowaniu jelit (biegunka, zaparcie);
- ból i skurcze brzucha;
- uczucie niepełnego wypróżnienia;
- gwałtowna utrata wagi;
- wyraźne ogólne osłabienie.
Ponadto w przypadku raka jelit może wystąpić burczenie w jamie brzusznej, któremu towarzyszą wzdęcia. Objawy raka odbytnicy u kobiet mogą objawiać się zaburzeniami funkcjonowania narządów płciowych (macicy, pochwy) ze względu na bliskie położenie odbytnicy. Objawem raka odbytnicy może być ból pleców (kiedy guz uciska na sploty nerwowe). Rakowi mogą także towarzyszyć problemy z układem moczowym (kiedy guz uciska pęcherz lub prostatę).
Jak diagnozuje się raka jelita grubego?
Rozpoznanie raka jelita grubego polega na badaniu fizykalnym przeprowadzonym przez proktologa i zebraniu wywiadu. Badanie obejmuje badanie palpacyjne przez odbyt, a także palpację węzłów chłonnych i wątroby. Instrumentalne metody diagnozowania raka jelita grubego:
- kolonoskopia (badanie endoskopowe w celu uwidocznienia struktury jelita grubego i odbytu. W razie potrzeby podczas manipulacji lekarz pobiera fragment dotkniętej tkanki do badania histologicznego);
- w przypadku raka jelit wykonuje się MRI lub prześwietlenie w celu zidentyfikowania guza w świetle jelita i przerzutów;
- badanie ultrasonograficzne przezodbytnicze (przeprowadzane w celu oceny rozprzestrzeniania się procesu nowotworowego na pobliskie tkanki i identyfikacji powiększonych węzłów chłonnych).
Badania krwi w kierunku raka jelit obejmują ogólne i biochemiczne badania krwi oraz badania na krew utajoną w kale. Lekarz może zalecić badanie krwi w celu identyfikacji markerów nowotworowych raka jelit (białka wytwarzane przez nowotwory złośliwe podczas ich procesów życiowych). W celu szybkiego wykrycia raka po 45. roku życia zaleca się poddanie się rutynowym badaniom u proktologa.
Metody leczenia raka odbytnicy w stadium 0
Raka odbytnicy w stadium zerowym (in situ) leczy się przy pomocy chirurgii małoinwazyjnej. Podczas miejscowego wycięcia chirurg usuwa guz i niewielki kawałek zdrowej tkanki z odbytnicy, nie naruszając zwieracza odbytu. Podczas resekcji dotknięty obszar jelita zostaje usunięty wraz z guzem.
Metody leczenia raka odbytnicy w I stopniu zaawansowania
Rak odbytnicy w stadium I leczy się z pomocą zabiegów chirurgicznych. Często lekarze starają się unikać interwencji brzusznej, stosując małoinwazyjne metody leczenia raka odbytnicy (miejscowe wycięcie guza lub resekcja jelita przez naturalne otwory fizjologiczne, małe nacięcia lub nakłucia tkanki). Po operacji można zastosować chemioterapię i radioterapię w celu usunięcia pozostałych komórek nowotworowych i zmniejszenia ryzyka nawrotu.
Metody leczenia raka odbytnicy w stadium II i III
Rak odbytnicy w stadium II i III leczy się kombinacją chemioterapii, radioterapii i operacji. Lekarz może przepisać radioterapię i chemioterapię przed zabiegiem chirurgicznym w celu zmniejszenia rozmiaru guza jelita. Po operacji pacjenci mogą otrzymywać dodatkową chemioterapię przez sześć miesięcy, aby zapobiec nawrotowi raka lub rozprzestrzenieniu się na otaczające tkanki i narządy.
Leczenie raka odbytnicy może wymagać wyłonienia stomii jelitowej (tworzącej kanał między jelitem a ścianą jamy brzusznej umożliwiający przejście stolca). Podczas operacji chirurg używa szwów, aby przymocować okrężnicę do skóry brzucha. Do zewnętrznego otworu w jamie brzusznej zakłada się worek kolostomijny (szczelnie zamykany pojemnik do zbierania kału, który jest niewidoczny pod ubraniem i nie przepuszcza zapachów).
Metody leczenia raka odbytnicy w IV stadium rozwoju
W leczeniu raka odbytnicy w stadium IV często stosuje się chemioterapię jako terapię paliatywną (mającą na celu złagodzenie objawów raka odbytnicy). Leczenie paliatywne pomaga zmniejszyć ból w dotkniętych obszarach ciała, nudności, duszność, a także poprawić zdrowie psychiczne. W zależności od lokalizacji guza i przerzutów może być konieczna radioterapia i operacja.
Jak leczy się nawroty raka odbytnicy?
W przypadku nawrotu nowotworu lekarz może zalecić leczenie chirurgiczne (w przypadku postaci zlokalizowanej). Radioterapię stosuje się jako leczenie paliatywne u chorych na nieoperacyjne guzy odbytnicy (w postaciach odległych).
Jak przebiega rekonwalescencja po leczeniu raka jelita grubego?
Powrót do zdrowia po leczeniu raka jelita grubego wymaga odpowiedniej ilości snu i odpowiedniego nawodnienia organizmu. Odżywianie po onkologicznych operacjach jelitowych powinno być zbilansowane i zawierać wystarczającą ilość błonnika. Dieta po operacji musi obejmować niewielkie porcje posiłków spożywane często (sześć do ośmiu razy dziennie), posiłki powinny być półpłynne. Zalecana jest aktywność fizyczna o niskiej intensywności (spacery, lekkie prace domowe). Należy unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów przez sześć do dziesięciu tygodni po operacji.
Fizjoterapia w rehabilitacji chorych na nowotwory
Rehabilitacja po leczeniu raka odbytnicy może obejmować metody fizjoterapeutyczne mające na celu przywrócenie funkcjonowania mięśni dna miednicy. Rehabilitacja obejmuje masaż, ćwiczenia Kegla, techniki głębokiego oddychania i medytację. Fizjoterapia pomaga zmniejszyć ból w operowanym obszarze oraz normalizować oddawanie moczu i wypróżnień.
Możliwe powikłania leczenia raka odbytnicy
Powikłania leczenia raka jelita grubego mogą obejmować ogólne osłabienie organizmu, zmiany masy ciała, nudności, wymioty i biegunkę. Po operacji może wystąpić krwawienie, zakrzepica, infekcje i niedrożność jelit.
Jak długo można żyć z rakiem odbytnicy?
Całkowity wskaźnik przeżycia pięcioletniego w przypadku raka jelita grubego wynosi 67%, ale istotny wpływ na niego mają różne czynniki (przede wszystkim stopień zaawansowania nowotworu). Jeśli rak zostanie zdiagnozowany na etapie zlokalizowanym, wskaźnik przeżycia wzrasta do 89%. Wskaźnik przeżycia pięcioletniego wynosi 71%, jeśli rak dał przerzuty do otaczających tkanek, narządów lub okolicznych węzłów chłonnych. Jeśli jednak przerzuty rozprzestrzenią się na odległe części ciała, wskaźnik przeżycia pięcioletniego spada do 15%.
Dieta dla chorych na raka odbytnicy
Dieta w przypadku raka jelit obejmuje regularne spożywanie pokarmów bogatych w błonnik i przeciwutleniacze. Produkty pełnoziarniste (płatki owsiane, brązowy ryż i pieczywo pełnoziarniste) są źródłem magnezu i błonnika oraz aktywują perystaltykę jelit. Inne produkty dozwolone przy raku odbytnicy:
- owoce i warzywa (brokuły, kapusta, pomarańcze);
- produkty mleczne (mleko, śmietana, ser);
- rośliny strączkowe (fasola, groch, soczewica);
- tłuste ryby (łosoś, śledź).
Regularne spożywanie czerwonego mięsa (wołowiny, wieprzowiny i jagnięciny) może zwiększać ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Fast foody, przetworzona żywność, wędzone mięso i alkohol to produkty zabronione podczas leczenia raka.
Profilaktyka raka odbytnicy
Zapobieganie rakowi odbytnicy obejmuje przestrzeganie diety składającej się z jedzenia owoców, warzyw i ryb. Ponadto, po konsultacji z lekarzem, w razie potrzeby można przyjmować suplementy biologiczne (kwas foliowy, witaminy z grupy B, wapń, witaminę D, magnez). Profilaktyka raka odbytnicy:
- utrzymanie zdrowej wagi;
- regularna aktywność fizyczna;
- zbilansowana dieta;
- rezygnacja z picia alkoholu i palenia tytoniu.
Niektóre leki (niesteroidowe leki przeciwzapalne, statyny, inhibitory angiotensyny), przepisane przez lekarza zgodnie ze wskazaniami, mogą pomóc w zapobieganiu rozwojowi nowotworu. Hormonalna terapia zastępcza u kobiet po menopauzie zmniejsza również ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.
