Czym grozi wirusowe zapalenie wątroby typu C?

Wirusowe zapalenie wątroby typu C może latami przebiegać bezobjawowo. Przewlekła postać choroby prowadzi do marskości i raka wątroby, ale dzięki wczesnej diagnozie i odpowiedniej terapii jest całkowicie uleczalna.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, 325 milionów osób na świecie jest zarażonych wirusowym zapaleniem wątroby (WZW) typu C. Pomimo faktu, że choroba jest uleczalna, co roku umiera na nią około 1,9 miliona osób. Sytuacja ta wynika z niskiej świadomości społeczeństwa – ludzie nie znają objawów zapalenia wątroby, nie szukają pomocy medycznej przy pierwszych oznakach choroby i nie podejmują środków zapobiegawczych.

Zapalenie wątroby rozwija się na skutek działania czynników zakaźnych – wirusów lub bakterii. Lekarze wyróżniają pięć typów choroby – A, B, C, D oraz E – które różnią się między sobą obrazem klinicznym i możliwymi powikłaniami.

Każdy rodzaj zapalenia wątroby jest niebezpieczny. Najczęściej spotykane jest WZW typu C, wywoływane przez wirusy, które dostają się do organizmu człowieka poprzez kontakt z zakażoną krwią. Patogeny przenikają do komórek wątroby, powodując jej ostre lub przewlekłe zapalenie. Często WZW typu C nazywane jest "czułym zabójcą" ze względu na długi czas bezobjawowego przebiegu. Osoba może być nieświadoma swojej choroby przez wiele lat, pozostając jednocześnie potencjalnym źródłem zakażenia dla otaczających osób.

Żółtaczka to złożony zespół objawów, który powoduje, że skóra, białka oczu i błony śluzowe nabierają wyraźnego żółtego zabarwienia. Jest to spowodowane nagromadzeniem w tkankach bilirubiny – barwnika żółci. Bilirubina jest naturalnie obecna we krwi w niewielkich ilościach, ale choroby wątroby prowadzą do zaburzeń jej wydalania z organizmu.

Żółtaczka jest sygnałem dysfunkcji wątroby. Może być wywołana nie tylko przez zapalenie wątroby, ale także przez inne schorzenia, takie jak:

• leptospiroza;
• marskość wątroby;
• nowotwory;
• mononukleoza;
• toksyczne uszkodzenie wątroby.

Ciężkie formy zapalenia wątroby również powodują żółtaczkę. Tylko diagnoza lekarska może pomóc w ustaleniu, która choroba spowodowała żółtaczkę.

Żółtaczka nie jest chorobą, a jej objawem, więc nie można się nią zarazić. Żółtaczka występuje, gdy dojdzie do uszkodzenia wątroby. Może ono być spowodowane zwyrodnieniem tkanki (zdrową tkankę zastępuje tkanka bliznowata), uszkodzeniem mechanicznym (na przykład wskutek zablokowania przewodów przez pasożyty), działaniem wirusów lub bakterii.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C przenosi się poprzez kontakt ze skażoną krwią, np. podczas:

• używania niesterylnych strzykawek;
• używania niewysterylizowanych narzędzi (np. nożyczek do manicure);
• transfuzji krwi dawcy, która nie została wcześniej przebadana;
• kontakty seksualne, jeśli doszło w ich trakcie do kontaktu z krwią (np. jeśli dojdzie do zranienia błony śluzowej).

Wirusowym zapaleniem wątroby typu C nie można zarazić się drogą pokarmową ani poprzez używanie naczyń i pościeli wspólnie z osobą zakażoną.

Wirusowym zapaleniem wątroby typu C nie można zarazić się poprzez przytulanie czy całowanie. Wirus nie występuje w ślinie, więc nie można zarazić się także poprzez dzielenie się jedzeniem z osobą chorą na WZW typu C.

Według niektórych źródeł niewielkie ilości czynnika zakaźnego mogą znajdować się w nasieniu i wydzielinie z pochwy. W 3% przypadków do zakażenia dochodzi podczas stosunku płciowego bez zabezpieczenia. Ryzyko wzrasta jeśli w czasie stosunku dojdzie do kontaktu z krwią (jeśli na narządach płciowych znajdują się ranki lub owrzodzenia bądź dojdzie do nieumyślnego uszkodzenia błony śluzowej).

WZW typu C można zarazić się poprzez igły, nożyczki, cążki i inne narzędzia, które miały kontakt ze skażoną krwią. Jeśli sprzęt nie został wysterylizowany, pozostaje na nim aktywny wirus. Możliwe jest więc zakażenie wirusowym zapaleniem wątroby typu C w salonie manicure, salonie tatuażu czy podczas sesji akupunktury, jeśli personel nie przestrzega zasad dezynfekcji i sterylizacji. Zaleca się korzystać wyłącznie ze sprawdzonych salonów, które mają dobrą reputację i gwarantują sterylizację narzędzi po każdym użyciu.

Głównym zagrożeniem WZW typu C jest długi okres bezobjawowy. Osoba może nie wiedzieć, że jest chora, ale może stanowić zagrożenie dla innych – istnieje ryzyko zarażenia partnerów seksualnych.

Okres inkubacji wirusa zapalenia wątroby trwa od dwóch tygodni do sześciu miesięcy. Często pierwsze objawy kliniczne występują po upływie około dwóch miesięcy od zakażenia. Jednak w 80% przypadków choroba jest utajona (ukryta). Osoba przez wiele lat może nie wiedzieć, że jest nosicielem wirusa, podczas gdy jej wątroba ulega stopniowemu zniszczeniu. W niektórych przypadkach pacjent dowiaduje się o swojej diagnozie przypadkowo, na przykład podczas badania krwi lub gdy próbuje zostać krwiodawcą.

Po zakażeniu 80% osób nie ma żadnych objawów. Jeśli choroba ma ostry przebieg, mogą wystąpić:

• gorączka 38,5 ℃ i więcej;
• brak apetytu;
• nudności i wymioty;
• żółtaczka;
• ból w prawym podżebrzu;
• zmiana zabarwienia moczu i kału.

Wirus zapalenia wątroby może przenikać do OUN (ośrodkowego układu nerwowego), dlatego pacjenci często skarżą się na przewlekłe zmęczenie, senność, apatię, zaburzenia koncentracji.

Diagnozowaniem i leczeniem wirusowego zapalenia wątroby typu C zajmuje się lekarz specjalista chorób zakaźnych lub hepatolog. Jednak w większości przypadków pacjenci zwracają się do lekarza rodzinnego z powodu zmęczenia i apatii lub do gastroenterologa z powodu problemów trawiennych i bólów brzucha. Lekarze sami kierują pacjentów do hepatologów i specjalistów chorób zakaźnych, jeśli podejrzewają wirusowe zapalenie wątroby.

Aby zdiagnozować wirusowe zapalenie wątroby typu C, wykonuje się badanie krwi na obecność określonych przeciwciał. Badanie to jest wymagane:

• przed hospitalizacją;
• w czasie ciąży;
• przed planowanym zabiegiem chirurgicznym.

Regularnie przechodzą je również pracownicy medyczni, ponieważ są oni w grupie zwiększonego ryzyka kontaktu z zakażoną krwią.

Test na zapalenie wątroby wykazuje obecność immunoglobulin, które organizm wytwarza w odpowiedzi na czynniki wirusowe wnikające do organizmu. Jeśli przeciwciała są obecne we krwi, nie oznacza to jeszcze, że dana osoba ma wirusowe zapalenie wątroby typu C. Jednak w takim wykonuje się dodatkowe badania:

• badanie PCR dla HCV (metoda reakcji łańcuchowej polimerazy na immunoglobuliny skierowane przeciwko białkom wirusa zapalenia wątroby C);
• ogólne i biochemiczne badanie krwi;
• koagulogram (badanie na krzepliwość krwi).

Wirusowe zapalenie wątroby typu C dobrze poddaje się leczeniu pod warunkiem wczesnego rozpoznania, prawidłowego doboru leczenia i braku powikłań. Jednak choroba często ma postać ukrytą, bez widocznych objawów, co prowadzi do rozwoju marskości wątroby lub raka. W takim przypadku leczenie jest znacznie trudniejsze.

Sposób leczenia WZW typu C zależy od wieku pacjenta, masy jego ciała, obecności powikłań i postaci choroby. Schemat leczenia może polegać na przyjmowaniu różnych leków, które zwalczają wirusa i wspierają funkcjonowanie wątroby.

Leczenie może być prowadzone nawet w czasie ciąży; leki przeciwwirusowe dobiera się, uwzględniając ograniczenie negatywnego wpływu na płód. Przebieg terapii ustala lekarz; zwykle trwa ono od ośmiu do 24 tygodni. Po tym czasie następuje całkowite wyleczenie.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C prowadzi do marskości wątroby w 27% przypadków. Marskość jest przewlekłą chorobą wątroby, w której zdrowa tkanka wątroby jest stopniowo zastępowana przez tkankę bliznowatą, w wyniku czego narząd nie może pełnić swoich funkcji. Pacjent skarży się na ciągły ból w prawym podżebrzu, żółtaczkę i obrzęki. Nieleczona marskość wątroby jest śmiertelna.

Marskość wątroby komplikuje leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu C. Zmienia się wówczas schemat leczenia – zwiększa się dawkę leków przeciwwirusowych, może być konieczna operacja przeszczepu wątroby. W przypadku rozpoznania wirusowego zapalenia wątroby choremu zaleca się całkowitą rezygnację z picia alkoholu, ponieważ zwiększa on ryzyko marskości wątroby aż stukrotnie.

W 20% przypadków wirusowe zapalenie wątroby typu C ustępuje samoistnie. Dotyczy to jednak tylko ostrej postaci choroby, która przebiega z wyraźnymi objawami. W takim przypadku pacjentowi zaleca się odpoczynek w łóżku, picie dużych ilości ciepłej wody, przestrzeganie zbilansowanej diety i regularny kontakt z lekarzem. Jednak w pozostałych 80% przypadków choroba nie tylko nie mija, ale postępuje.

Z tego powodu w przypadku podejrzenia WZW należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Specjalista chorób zakaźnych zleci wykonanie badań, postawi diagnozę, określi postać choroby i stopień uszkodzenia wątroby. Następnie opracuje schemat leczenia, biorąc pod uwagę indywidualne cechy organizmu pacjenta. Tylko to może zagwarantować powrót do zdrowia w krótkim czasie bez negatywnych skutków dla organizmu.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C jest chorobą, która może prowadzić do poważnych powikłań. Samodzielne leczenie jest niebezpieczne i może prowadzić do postępu choroby. Na skutek przewlekłego stanu zapalnego tkanka wątroby ulega stopniowemu niszczeniu, co znacznie zwiększa ryzyko marskości lub raka.

W warunkach domowych można jedynie przestrzegać zasad profilaktyki, aby zapobiec zakażeniu wirusem. Jeśli zauważysz u siebie lub swoich bliskich objawy zapalenia wątroby typu C, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C we wczesnym stadium dobrze poddaje się leczeniu. Jeśli pacjent przechodzi terapię pod kierunkiem specjalisty chorób zakaźnych, w większości przypadków udaje się go całkowicie wyleczyć, a choroba nie wpływa na oczekiwaną długość życia.

Niemniej jednak WZW typu C jest chorobą zakaźną, która zabija największą liczbę osób na całym świecie. Wynika to z niskiej świadomości społecznej i faktu, że zapalenie wątroby często długo nie daje wyraźnych objawów. Dlatego ważne jest, by przynajmniej raz do roku wykonywać kompleksowe badania stanu zdrowia (w tym badania krwi na obecność przeciwciał przeciwko WZW typu C), które pozwolą w porę wykryć chorobę i rozpocząć leczenie.

Nowoczesne metody leczenia pozwalają na całkowite wyleczenie pacjentów z wirusowego zapalenia wątroby typu C. Nie chroni to jednak przed ponownym zakażeniem wirusem, dlatego należy przestrzegać zasad profilaktyki.

Ponieważ do większości zakażeń WZW typu C dochodzi poprzez kontakt z zainfekowaną krwią, należy stosować następujące środki ostrożności:

• ostrożność w czasie utylizacji strzykawek i jednorazowych igieł używanych w placówkach medycznych; 
• prowadzenie zdrowego trybu życia, w tym unikanie zażywania narkotyków;
• stosowanie antykoncepcji mechanicznej (prezerwatyw) w trakcie stosunków seksualnych;
• korzystanie tylko z tych salonów manicure, tatuażu, kosmetycznych, które przeprowadzają sterylizację narzędzi.

Środkiem zapobiegawczym może być również szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B, ponieważ szczepionki te wzmacniają miejscową odporność wątroby i zmniejszają ryzyko zakażenia również WZW typu C. Osoby z grupy ryzyka (pracownicy służby zdrowia) powinny przechodzić badania w kierunku obecności wirusa co pół roku.

Obecnie w ośrodkach zdrowia dostępne są szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B. Nie opracowano jeszcze skutecznej szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C, ponieważ różne szczepy wirusa bardzo się od siebie różnią i szybko mutują. Specjaliści chorób zakaźnych zalecają jednak szczepienia przeciwko WZW typu A i B, ponieważ wzmacniają one mechanizmy obronne wątroby i zmniejszają ryzyko zachorowania na WZW.