Czym jest hipersomnia (nadmierna senność)?
Hipersomnia to stan charakteryzujący się silną sennością w ciągu dnia, nawet przy wystarczającej długości snu w nocy. W przypadku hipersomnii występuje ciągła potrzeba snu, brak sił i energii. Inne objawy hipersomnii:
- trudności z budzeniem się (uczucie „zamglenia” rano lub w ciągu dnia);
- splątanie i dezorientacja;
- obniżenie koncentracji uwagi i pamięci;
- bóle głowy;
- ciągła senność;
- niepokój i drażliwość;
- brak uczucia wypoczęcia po wstaniu z łóżka.
Średnio dorosły człowiek potrzebuje od siedmiu do dziewięciu godzin snu dziennie. W przypadku hipersomnii uczucie zmęczenia może nie ustępować nawet po 10-12 godzinach snu. Senność w ciągu dnia może utrudniać codzienne funkcjonowanie, pracę i naukę. Zasypianie w nieodpowiednich sytuacjach (w pracy, za kierownicą) zwiększa ryzyko wypadków i urazów.
Dlaczego senność się utrzymuje?
Zwiększona senność może wynikać z czynników fizjologicznych, neurologicznych i psychologicznych. Przyczyny idiopatycznej hipersomnii nie są znane, może ona być związana z zaburzeniami genetycznymi lub wywoływana przez narkolepsję (brak kontroli nad snem i czuwaniem z powodu chorób układu nerwowego). Inne możliwe przyczyny ciągłej potrzeby spania:
- zespół niespokojnych nóg (nieprzyjemne uczucie w nogach podczas odpoczynku);
- bezdech senny (krótkotrwałe zatrzymanie oddechu podczas snu);
- choroby psychiczne (depresja, zaburzenia afektywne dwubiegunowe);
- urazy czaszkowo-mózgowe;
- skutki uboczne leków (antydepresantów, leków zwiotczających mięśnie, neuroleptyków);
- choroby neurodegeneracyjne (choroba Parkinsona lub Alzheimera);
- zespół stresu pourazowego (PTSD).
Przyczyną silnej senności może być nadużywanie alkoholu i narkotyków. Ciągła potrzeba spania może pojawić się też po przebyciu chorób wirusowych (ostre infekcje dróg oddechowych, grypa).
Jakie są przyczyny senności u kobiet?
Kobiety mogą ciągle odczuwać potrzebę snu w wyniku zaburzeń równowagi hormonalnej, niezbilansowanej diety i braku aktywności fizycznej. Możliwe przyczyny senności i zmęczenia u kobiet:
- zaburzenia snu (przerywany sen, wczesne budzenie się);
- zmiany hormonalne (podczas menstruacji, ciąży i menopauzy);
- choroby ginekologiczne (zespół policystycznych jajników, endometrioza);
- anemia (niedobór żelaza we krwi);
- niedoczynność tarczycy (niedobór hormonów tarczycy);
- skutki uboczne leków (środków nasennych, hormonalnych);
- zespół chronicznego zmęczenia.
Kobiety mogą również ciągle odczuwać potrzebę snu z powodu stresu i depresji. Aby ustalić przyczynę nadmiernej senności, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego i ginekologa.
Jakie są przyczyny senności u mężczyzn?
Mężczyźni mogą ciągle odczuwać potrzebę snu z powodu chronicznego zmęczenia, stresu, nadużywania alkoholu. Inne przyczyny zwiększonej senności u mężczyzn:
- hipersomnia pourazowa (średnie i ciężkie urazy czaszkowo-mózgowe);
- niedobór testosteronu;
- bezdech senny i silne chrapanie;
- choroby endokrynologiczne (cukrzyca, niedoczynność tarczycy);
- zaburzenia psychiczne (schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa);
- niedobór snu i ciężka praca fizyczna;
- skutki uboczne leków (neuroleptyków, środków uspokajających).
Ciągła chęć spania może wystąpić po zażyciu środków odurzających (marihuany, opiatów). Nadmierna senność może być również objawem chorób (niewydolności serca i nerek, fibromialgii). Jeśli mężczyźnie ciągle chce się spać, powinien zgłosić się do lekarza rodzinnego, aby ustalić przyczynę nadmiernej senności.
Jakie są przyczyny senności u dzieci?
Jeśli dziecko ciągle chce spać, może to oznaczać, że jest fizycznie lub psychicznie przemęczone, ma nieodpowiedni tryb życia, przeżywa stres lub odczuwa niepokój. Inne przyczyny senności u dzieci:
- zaburzenia oddychania (bezdech, astma);
- zespół niespokojnych nóg;
- skutki uboczne leków (przeciwhistaminowych, przeciwdrgawkowych);
- zaburzenia psychiczne (depresja u dziecka, epilepsja);
- zaburzenia równowagi hormonalnej;
- chroniczny brak snu w nocy;
- niezbilansowana dieta.
Senność u dziecka w ciągu dnia może być symptomem poważnej choroby (nowotwór, niewydolność serca). Aby ustalić przyczynę senności u dzieci, należy umówić się na wizytę u pediatry.
Skąd bierze się ciągła senność i brak energii?
Ciągłe zmęczenie i senność mogą towarzyszyć zaburzeniom fizycznym i psychoemocjonalnym. Brak sił i energii może świadczyć o chorobach endokrynologicznych (cukrzyca, niedoczynność tarczycy). Uczucie silnej senności może być objawem zakaźnej mononukleozy lub zespołu chronicznego zmęczenia. Senność i apatia pojawiają się w przypadku depresji i zaburzeń lękowych. Osłabienie i ciągła chęć spania mogą również występować w przypadku zaburzeń snu i hiponatremii (niedoboru sodu we krwi).
Dlaczego ciągle nachodzi ochota na słodycze i sen?
Ciągła ochota na słodycze oraz senność mogą pojawić się przy niskim poziomie glukozy we krwi. Przyczynami ochoty na słodycze i sen mogą być również stres, depresja i zaburzenia równowagi hormonalnej. Niektóre leki (antydepresanty, leki przeciwpsychotyczne) również mogą powodować zwiększone łaknienie i senność. Apetyt na słodycze może pojawić się w przypadku niedoboru magnezu w organizmie i cukrzycy.
Dlaczego ciągle chce się pić i spać?
Utrzymująca się potrzeba picia i spania może wynikać z odwodnienia, upałów lub braku snu. Pragnienie i senność mogą być również objawami poważnych chorób (cukrzycy, anemii, niewydolności nerek). Jeśli po odpoczynku i zbilansowaniu diety senność nie ustępuje, należy skonsultować się z lekarzem i wykonać badanie krwi, aby wykluczyć obecność chorób.
Dlaczego chce się spać w ciągu dnia?
W ciągu dnia chce się spać z powodu braku snu w nocy, zmiany stref czasowych, nocnych zmian. Przyczynami senności w ciągu dnia mogą być spożywanie alkoholu, narkotyków, leków uspokajających. Brak aktywności fizycznej i otyłość również mogą powodować zmęczenie i senność w ciągu dnia.
Nagła potrzeba snu występuje w przypadku narkolepsji, cukrzycy i depresji. Zaburzenia snu i czuwania mogą wynikać z nieodpowiednich warunków snu (hałas, światło, niewygodny materac). Wraz z wiekiem zaburzeniom mogą również ulegać rytmy dobowe, zmniejsza się produkcja melatoniny (hormonu snu) i pojawia się senność w ciągu dnia.
Dlaczego człowiek dużo śpi?
Człowiek może stale chcieć spać z powodu zaburzeń snu (bezdech, zespół niespokojnych nóg, narkolepsja). Hipersomnia może pojawić się z powodu zwiększonej aktywności układu odpornościowego po chorobach wirusowych (grypa, COVID-19). Przyczyną ciągłej senności mogą być patologie genetyczne (zaburzenia neuroprzekaźników w mózgu). W przypadku zespołu Kleinego-Levina ludzie mogą zasypiać podczas aktywności i spać 16-20 godzin dziennie.
Czego brakuje w organizmie, jeśli ciągle chce się spać?
Jeśli ciągle chce się spać, w organizmie może brakować witamin D, B12, magnezu i żelaza. Przyczyną hipersomnii może być niedobór hormonów tarczycy. Brak energii i senność mogą również wystąpić w przypadku niedostatecznego spożycia węglowodanów i spadku poziomu glukozy we krwi. Aby uzupełnić niedobór witamin w organizmie, należy urozmaicić dietę (włączyć warzywa i owoce, złożone węglowodany). W przypadku hipersomnii lekarz może również zalecić przyjmowanie suplementów witaminowych.
Co zrobić, jeśli ciągle chce się spać?
W przypadku utrzymywania się senności należy ustalić przyczynę tego stanu i skorygować styl życia. Zalecenia dotyczące postępowania w przypadku ciągłej senności:
- kłaść się spać i wstawać o tej samej porze (w dni robocze i wolne od pracy);
- unikać spożywania alkoholu i kofeiny przed snem;
- stworzyć komfortowe warunki do snu (wietrzyć pokój, używać wygodnego materaca i poduszki);
- unikać pracy do późna w nocy;
- uprawiać aktywność fizyczną w ciągu dnia (nie zaleca się wysiłku fizycznego bezpośrednio przed snem);
- w miarę możliwości unikać leków powodujących senność (środki uspokajające, nasenne);
- zrezygnować z używania gadżetów elektronicznych na jedną-dwie godziny przed snem (niebieskie światło ekranu hamuje produkcję melatoniny).
Aby zwalczyć senność, zaleca stosować zbilansowaną dietę i nie spożywać posiłków na trzy godziny przed snem. Konieczne jest również poddanie się badaniom i określenie ewentualnych problemów zdrowotnych, które mogą powodować osłabienie i zmęczenie.
Do jakiego lekarza należy się udać, jeśli ciągle chce się spać?
Aby poradzić sobie z sennością, należy zapisać się na wizytę u internisty, który przeprowadzi wstępne badanie i zleci dodatkowe badania. W razie potrzeby lekarz skieruje pacjenta na konsultację do innych specjalistów.
W przypadku hormonalnych przyczyn senności konieczne jest badanie u endokrynologa. Jeżeli występują nieprawidłowości w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego, konieczna będzie konsultacja neurologiczna. Przy zaburzeniach stanu psychoemocjonalnego zaleca się konsultację psychiatryczną lub psychoterapeutyczną.
Jakie badania należy wykonać, jeśli stale odczuwa się senność?
W przypadku nadmiernej senności lekarz może zlecić polisomnografię (badanie jakości faz snu). Badania pod kątem nadmiernej senności mogą obejmować:
- ogólną analizę krwi;
- badanie biochemiczne krwi;
- badanie hormonów tarczycy (TTG, T3, T4);
- badanie poziomu glukozy we krwi;
- badanie ferrytyny;
- badanie poziomu witamin i mikroelementów (witamin D, B12, magnezu).
W celu oceny pracy serca i płuc lekarz może skierować pacjenta na elektrokardiogram i rentgen płuc. Dokładny wykaz niezbędnych badań w przypadku hipersomnii określa lekarz podczas badania.
Jak leczy się hipersomnię?
Leczenie hipersomnii ma na celu wyeliminowanie podstawowej choroby, która powoduje nadmierną senność, oraz zmianę stylu życia (umiarkowana aktywność fizyczna, unikanie stresu, poprawa jakości snu w nocy). Leczenie farmakologiczne może obejmować leki pobudzające, leki przeciwdepresyjne, oksybaty wapnia, magnezu i sodu. Lekarz może również przepisać witaminy na zmęczenie i senność dla kobiet i mężczyzn (witaminy D, B12). Terapia hipersomnii może również obejmować zbilansowaną dietę, psychoterapię, ćwiczenia oddechowe i jogę w celu zmniejszenia stresu.
Jak zapobiegać hipersomnii?
Aby zapobiegać hipersomnii, należy prowadzić zdrowy tryb życia (zbilansowana dieta, umiarkowana aktywność fizyczna, unikanie stresu). Aby zapobiec senności w ciągu dnia, należy spać co najmniej siedem do dziewięciu godzin w nocy oraz zrezygnować z kofeiny i alkoholu. Konieczne jest również wczesne leczenie chorób, które mogą powodować hipersomnię (niedoczynność tarczycy, depresja, bezdech senny).
