Cholesterol: normy stężenia we krwi, przyczyny jego wzrostu i sposoby na obniżenie

Czym jest cholesterol?

Cholesterol to substancja przypominająca konsystencją wosk, która zalicza się do grupy tłuszczów (lipidów). Największa ilość cholesterolu wytwarzana jest w wątrobie. Mniejsze ilości produkowane są w nabłonku jelitowym, korze nadnerczy i gruczołach płciowych (jajnikach u kobiet i jądrach u mężczyzn). Cholesterol jest również dostarczany do organizmu ludzkiego wraz z pożywieniem.

Cholesterol odgrywa również rolę w tworzeniu osłonki mielinowej, która otacza włókna nerwowe. Mielina zapewnia izolację elektryczną i usprawnia przekazywanie impulsów nerwowych, co jest ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.

Czy istnieje zły cholesterol?

Istnieje kilka rodzajów cholesterolu w zależności od właściwości i roli w organizmie. Rodzaje cholesterolu:

• lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL). Jest on uważany za "zły" cholesterol, ponieważ jego wysoki poziom może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. LDL transportuje cholesterol z wątroby do tkanek i narządów organizmu, gdzie łączy się on z innymi substancjami we krwi i odkłada się na ścianach tętnic, tworząc blaszki miażdżycowe;
• lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL). Jest to "dobry" cholesterol, ponieważ pomaga usunąć nadmierne ilości substancji tłuszczopodobnej z tkanek i tętnic, transportując ją z powrotem do wątroby w celu dalszego przetworzenia i wydalenia z organizmu. Ma właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne, poprawia funkcjonowanie śródbłonka naczyniowego i zapobiega powstawaniu zakrzepów krwi, zmniejszając ryzyko zakrzepicy i niedrożności tętnic;
• trójglicerydy (forma lipidów, w której magazynowana jest energia w organizmie). Powstają one z nadmiaru kalorii, które nie są od razu wykorzystane jako energia i są przechowywane w komórkach tłuszczowych.

Cholesterol całkowity to łączna zawartość cholesterolu we krwi, (LDL i HDL oraz trójglicerydów). Służy jako podstawowy wskaźnik przy ocenie stopnia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Normy poziomu cholesterolu u kobiet i mężczyzn

Normy cholesterolu mogą się różnić w zależności od płci, wieku, wywiadu rodzinnego i indywidualnego (obecność chorób przewlekłych, poziom cukru we krwi).

Dla Twojej wygody udostępniamy naszą tabelę w formie ilustracji. W razie potrzeby możesz ją zapisać lub udostępnić znajomym.

Tabela norm poziomu cholesterolu we krwi u mężczyzn

Zwykle cholesterol u mężczyzn wzrasta po 45 roku życia, a u kobiet – po 55 roku życia. Wzrost poziomu lipidów jest związany ze zmianami hormonalnymi.

Dla Twojej wygody udostępniamy naszą tabelę w formie ilustracji. W razie potrzeby możesz ją zapisać lub udostępnić znajomym.

Tabela norm poziomu cholesterolu we krwi u kobiet

Zwykle całkowity poziom cholesterolu wzrasta w drugim lub trzecim trymestrze ciąży nawet o 50%, ponieważ organizm wykorzystuje lipidy na potrzeby wzrostu i rozwoju płodu. Poziom cholesterolu normalizuje się w ciągu miesiąca po porodzie.

Jaki poziom cholesterolu uważa się za krytyczny?

Zazwyczaj poziom "złego" cholesterolu przekraczający 5,4 mmol/l uznaje się za krytyczny. Jednak definicja krytycznego poziomu cholesterolu może się różnić w zależności od indywidualnych czynników: obecności innych chorób (na przykład cukrzycy, schorzeń układu sercowo-naczyniowego), predyspozycji genetycznych.

Przyczyny podwyższonego poziomu cholesterolu

Poziom lipidów może wzrosnąć z powodu predyspozycji genetycznych. Inne przyczyny wysokiego poziomu cholesterolu:

• niezbilansowana dieta. Dieta bogata w cukier, tłuszcze nasycone i tłuszcze trans podnosi poziom LDL;
• otyłość. Nadwaga może wpływać na metabolizm lipidów i poziom hormonów, które je regulują;
• brak aktywności fizycznej. Siedzący tryb życia zmniejsza zdolność organizmu do metabolizowania cholesterolu;
• palenie tytoniu. Tytoń powoduje stres oksydacyjny i stany zapalne w organizmie, a także zwęża naczynia krwionośne i uszkadza wewnętrzną warstwę ścian naczyniowych tętnic, czyniąc je bardziej podatnymi na miażdżycę;
• przewlekły stres. Hormony stresu (kortyzol i adrenalina) podnoszą poziom cukru we krwi i powodują stan zapalny, który z czasem prowadzi do produkcji większej ilości cholesterolu;
• cukrzyca typu 2. Gdy cukru jest za dużo, łączy się on z cząsteczkami cholesterolu;
• menopauza. Gwałtowny spadek estrogenu podnosi poziom lipidów;
• choroby wątroby (niealkoholowe stłuszczenie wątroby i stłuszczeniowe zapalenie wątroby). Na tle choroby dochodzi do nieprawidłowego funkcjonowania narządu, przez co nie jest on w stanie produkować, przetwarzać i rozkładać cholesterolu;
• częste spożywanie alkoholu. Alkohol, podobnie jak cholesterol, jest rozkładany przez wątrobę, więc nadmierne spożycie alkoholu prowadzi do "przeciążenia" i zwiększa ryzyko dysfunkcji narządu;
• choroby nerek (na przykład zespół nerczycowy, niewydolność nerek). W chorobach nerek funkcja filtracji jest obniżona, co prowadzi do zatrzymywania toksycznych substancji i metabolitów w organizmie, zaburzeń przetwarzania i wydalania cholesterolu.

Poziom cholesterolu mogą również podnosić tabletki antykoncepcyjne, retinoidy, kortykosteroidy, leki przeciwwirusowe i przeciwdrgawkowe, leki moczopędne i beta-blokery. Choroby endokrynologiczne (niedoczynność tarczycy, zespół policystycznych jajników, nadczynność przytarczyc) i choroby trzustki (zapalenie trzustki) mogą być przyczyną wysokiego poziomu cholesterolu u osób szczupłych.

Badania wykazują, że nadmierne spożycie kawy (więcej niż dwie filiżanki dziennie) może być powiązane z poziomem cholesterolu. Kawa French Press, kawa po turecku i espresso nie są filtrowane, więc oleiste związki zawarte w ziarnach (diterpeny) przedostają się do napoju, podnosząc poziom cholesterolu LDL.

Objawy podwyższonego poziomu cholesterolu

W większości przypadków wysoki poziom cholesterolu nie objawia się w żaden sposób i jest wykrywany podczas badania krwi pod kątem profilu lipidowego. Możliwe objawy wysokiego poziomu cholesterolu u kobiet i mężczyzn:

• guzki tłuszczowe (żółtaki). Żółtawe złogi tworzą się na skórze w okolicy łokci, kolan i pośladków;
• bóle w klatce piersiowej. Podwyższony poziom cholesterolu może prowadzić do powstawania blaszek miażdżycowych na ścianach tętnic serca, co może powodować stenokardię;
• trudności w oddychaniu. Zwężenie tętnic spowodowane złogami tłuszczu może pogarszać dopływ krwi do płuc, powodując problemy z oddychaniem w trakcie wysiłku fizycznego;
• szarawo-białe obwódki wokół oczu. Zwykle występują w okolicy dolnej lub górnej powieki na skutek nagromadzenia lipidów.

Z powodu pogorszenia stanu tętnic może również wzrosnąć ciśnienie krwi i wystąpić chromanie przestankowe, powodujące ból nóg podczas chodzenia i aktywności fizycznej. Oznaki podwyższonego poziomu cholesterolu na twarzy można zobaczyć na zdjęciu.

1 / 2 Oznaki podwyższonego poziomu cholesterolu na dolnej powiece

2 / 2 Oznaki podwyższonego poziomu cholesterolu na górnej powiece

Wysoki poziom lipidów we krwi jest czynnikiem ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, które wymagają konsultacji z kardiologiem. Możliwe skutki wysokiego poziomu cholesterolu:

• miażdżyca;
• choroba niedokrwienna serca;
• udar mózgu;
• choroba tętnic szyjnych i obwodowych;
• choroba tętnic obwodowych;
• nadciśnienie tętnicze.

Cholesterol może być również przyczyną rozwoju kamicy żółciowej, marskości wątroby, przewlekłych stanów zapalnych. Aby zbadać profil lipidowy, należy wykonać badanie poziomu cholesterolu.

Jak obniżyć poziom cholesterolu?

Poziom lipidów we krwi można obniżyć, wprowadzając zmiany w stylu życia i przyjmując odpowiednie leki. Metody obniżenia poziomu cholesterolu:

1. Ograniczenie spożycia napojów alkoholowych.
2. Zmniejszenie masy ciała.
3. Rzucenie palenia.

Ważne jest również zwiększenie aktywności fizycznej – należy ćwiczyć przez co najmniej 150 minut tygodniowo. Mogą to być ćwiczenia wzmacniające mięśnie, szybki marsz, pływanie, jazda na rowerze.

W przypadku wysokiego poziomu lipidów kardiolog lub gastroenterolog może przepisać leki. Farmakoterapia wysokiego poziomu cholesterolu może obejmować:

• statyny. Blokują substancję potrzebną wątrobie do produkcji cholesterolu;
• inhibitory wchłaniania cholesterolu. Obniżają poziom cholesterolu we krwi dzięki ograniczeniu wchłaniania lipidów pochodzących z pożywienia w jelicie cienkim;
• kwas bempediowy. Zmniejsza ilość cholesterolu, który przedostaje się do krwiobiegu z pożywienia;
• żywice wiążące kwasy żółciowe. Pośrednio obniżają poziom cholesterolu, "zmuszając" wątrobę do wykorzystania nadmiaru lipidów do produkcji większej ilości kwasów żółciowych;
• inhibitory PCSK9. Pomagają wątrobie wchłonąć więcej cholesterolu LDL;
• fibraty. Zmniejszają wytwarzanie przez wątrobę lipoprotein o bardzo niskiej gęstości i przyspieszają usuwanie trójglicerydów z krwi;
• niacyna. Ogranicza zdolność wątroby do produkcji cholesterolu LDL.

Suplementacja kwasów tłuszczowych omega-3 również może pomóc obniżyć poziom trójglicerydów. Rodzaj leku i jego dawkowanie określa lekarz w zależności od stężenia cholesterolu określonego podczas badania, wieku i występowania chorób przewlekłych.

Jakie produkty spożywcze obniżają poziom cholesterolu?

"Zabójcami" cholesterolu są tłuszcze nienasycone, błonnik i niskotłuszczowe produkty mleczne, które należy włączyć do diety w celu obniżenia poziomu lipidów.

Zaleca się spożywanie produktów obniżających poziom cholesterolu na surowo, gotowanych lub pieczonych. Ważne jest, aby zrezygnować z grillowania, smażenia na oleju słonecznikowym i w głębokim tłuszczu.

Przy wysokim poziomie cholesterolu można spożywać banany, ponieważ są one bogate w potas i błonnik pokarmowy. Banany są smaczną i zdrową alternatywą dla innych słodyczy lub przekąsek, które mogą zawierać więcej tłuszczów nasyconych i dodany cukier.

Dieta dla osób z wysokim poziomem cholesterolu

Odpowiednia dieta, która zakłada rezygnację z tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans, pomoże unormować poziom cholesterolu. Dieta dla osób z wysokim poziomem cholesterolu:

1. Włącz do codziennej diety owoce, warzywa i produkty pełnoziarniste.
2. Wybieraj zdrowe źródła białka (chude mięso i owoce morza, rośliny strączkowe). Ogranicz także spożycie czerwonego mięsa (jeden do trzech razy w tygodniu).
3. Spożywaj tłuste ryby (łosoś, sardynki i makrelę) co najmniej dwa razy w tygodniu.
4. Wprowadź do diety zdrowe tłuszcze (orzechy, nasiona, awokado, oliwki i oleje roślinne).
5. Zastąp cukier naturalnymi słodzikami lub stewią.

Warto również wybierać mleko o niskiej lub obniżonej zawartości tłuszczu (0-1%) oraz jogurty. Zamiast soli do przyprawiania potraw można używać ziół.

Tygodniowe menu dla osób z wysokim poziomem cholesterolu

Jadłospis dla osób z wysokim poziomem cholesterolu powinien być zbilansowany i zdrowy.

Przepisy kulinarne dla osób z wysokim poziomem cholesterolu

Poniżej podajemy przepisy na dania, które pomogą urozmaicić dietę osób z podwyższonym poziomem cholesterolu, czyniąc ją smaczną i korzystną dla zdrowia.