Kiedy należy wykonać badanie białka C-reaktywnego (CRP)?

Co to jest białko C-reaktywne (CRP)?

Białko C-reaktywne (CRP) to białko wytwarzane przez wątrobę podczas stanu zapalnego. Aktywuje ono układ dopełniacza, czyli zespół białek osocza krwi biorących udział w niszczeniu patogenów i przyciąganiu komórek odpornościowych do miejsca infekcji.

CRP jest również odpowiedzialne za wzmocnienie fagocytozy. Przyłączając się do ścian komórkowych patogenów, CRP oznacza je dla fagocytów – komórek odpornościowych, które pochłaniają i trawią patogeny.

Co pokazuje CRP?

CRP jest wysoce czułym, niespecyficznym markerem stanu zapalnego. CRP pokazuje, że w organizmie rozwija się obecnie proces zapalny, ale nie określa jego konkretnej przyczyny.

Poziom CRP może być wykorzystywany do oceny intensywności stanu zapalnego. Znaczny wzrost stężenia CRP we krwi zwykle wskazuje na ciężki proces zapalny.

Kto powinien wykonać test CRP?

Badanie CRP jest zalecane w przypadku podwyższonej temperatury ciała, której nie można unormować za pomocą leków przeciwgorączkowych. Jeśli gorączka trwa dłużej niż pięć do siedmiu dni, należy umówić się na wizytę u lekarza rodzinnego lub lekarza pierwszego kontaktu, który przeanalizuje dolegliwości, przeprowadzi badanie fizykalne i zaleci diagnostykę. Inne wskazania do badania białka C-reaktywnego:

• przewlekłe osłabienie i szybkie męczenie się;
• częste bóle głowy;
• dreszcze;
• bóle mięśni i stawów;
• zaczerwienienie skóry i obrzęk tkanek miękkich wokół stawów;
• sztywność stawów (szczególnie rano);
• kołatanie serca;
• ból w klatce piersiowej;
• wysokie ciśnienie krwi;
• obrzęk twarzy i kończyn;
• ból brzucha;
• biegunka;
• nudności i wymioty;
• krew w kale;
• niewyjaśniona utrata masy ciała;
• przyspieszony oddech i duszność;
• ból gardła;
• przewlekły kaszel;
• katar;
• wysypka skórna.

Kiedy należy wykonać badanie CRP

Analiza białka C-reaktywnego we krwi może być zalecana pod koniec leczenia chorób zapalnych w celu monitorowania jego skuteczności. Okresowe badanie zaleca się osobom cierpiącym na przewlekłe choroby narządów wewnętrznych (serca, płuc, nerek, wątroby, stawów) w celu oceny aktywności stanu zapalnego.

Jakie choroby można zdiagnozować za pomocą oznaczenia białka C-reaktywnego?

Test na CRP pomaga w diagnozowaniu schorzeń zakaźnych. W chorobach o charakterze bakteryjnym (zapalenie opon mózgowych, zapalenie płuc, odmiedniczkowe zapalenie nerek, sepsa) jego poziom we krwi znacznie i szybko wzrasta. W przypadku infekcji wirusowej (grypa, ostre wirusowe infekcje dróg oddechowych, COVID-19) stężenie białka C-reaktywnego zwykle podnosi się w mniejszym stopniu. Inne schorzenia, w których diagnozowaniu pomaga oznaczenie CRP:

• choroby autoimmunologiczne (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, zapalenie naczyń);
• choroby zapalne narządów trawiennych (marskość wątroby, zapalenie wątroby, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego);
• choroby układu sercowo-naczyniowego (miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, stany przed zawałem i przed udarem);
• choroby onkologiczne (rak płuc, piersi, jelita grubego, jajnika, skóry);
• choroby układu oddechowego (zapalenie oskrzeli, przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma oskrzelowa w fazie zaostrzenia, gruźlica);
• choroby zapalne układu moczowo-płciowego (zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie przydatków);
• choroby dermatologiczne (czyraczność, liszaj płaski, liszajec);
• choroby układu mięśniowo-szkieletowego (zapalenie kości i szpiku, zapalenie stawów, zapalenie kaletki maziowej, zapalenie mięśni);
• ostre stany nagłe (zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie otrzewnej).

Testowanie w kierunku CRP jest również wykorzystywane do wykrywania powikłań zapalnych po urazach (złamania, zwichnięcia, stłuczenia). Po interwencjach chirurgicznych poziom CRP pomaga ocenić odpowiedź zapalną organizmu, w odpowiednim czasie wykryć możliwe powikłania (infekcja, ropień) i monitorować dynamikę powrotu do zdrowia.

Jaka jest norma CRP?

W różnych laboratoriach normy CRP mogą się nieznacznie różnić w zależności od zastosowanej metodologii i odczynników. W celu dokładnej interpretacji należy kierować się wartościami referencyjnymi wskazanymi na formularzu z wynikami badania wydanym przez laboratorium.

Normy stężenia białka C-reaktywnego są wyższe u noworodków. W pierwszych miesiącach życia poziom CRP może osiągnąć 1,0-1,2 mg/dl, co jest związane z fizjologicznymi procesami adaptacyjnymi.

Co oznacza podwyższony poziom CRP?

Podwyższony poziom CRP wskazuje na obecność stanu zapalnego w organizmie. Może to być związane z infekcją, urazem, procesami autoimmunologicznymi lub nowotworowymi. Na karcie wyników badania zazwyczaj podawana jest jedynie wartość ilościowa poziomu CRP oraz laboratoryjne wartości referencyjne bez określenia diagnozy.

Wyniki badania w kierunku CRP interpretowane są przez lekarza kierującego. Ocenia on stopień podwyższenia CRP, objawy pacjenta, dane z innych badań i diagnostyki instrumentalnej, a następnie ustala diagnozę.

Jakie są przyczyny podwyższonego poziomu CRP?

Jedną z przyczyn umiarkowanie podwyższonego poziomu CRP są ostre infekcje wirusowe dróg oddechowych. Poziom CRP jest podwyższony podczas grypy, ponieważ wirus powoduje aktywację układu odpornościowego i wywołuje reakcję zapalną w błonach śluzowych nosa, gardła, krtani, tchawicy i oskrzeli.

W przypadku bakteryjnego zapalenia płuc białko C-reaktywne może osiągać wysokie wartości ze względu na intensywny proces zapalny w płucach. W bakteryjnym zapaleniu migdałków poziom CRP znacznie wzrasta, wskazując na aktywny stan zapalny w migdałkach. Inne przyczyny podwyższonego CRP:

• zapalenie błony śluzowej żołądka;
• zapalenie wątroby;
• zapalenie trzustki;
• zapalenie pęcherzyka żółciowego;
• choroba Leśniowskiego-Crohna (zapalenie jelit obejmujące wszystkie warstwy ścian narządu);
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego (choroba zapalna jelita grubego, której towarzyszy powstawanie nadżerek na ścianach);
• marskość wątroby (stopniowe zastępowanie normalnej tkanki narządu twardą tkanką łączną);
• miażdżyca (zwężenie światła naczyń z powodu odkładania się lipidów na ścianach);
• choroba wieńcowa (przewlekłe zaburzenie dopływu krwi do mięśnia sercowego z powodu zwężenia tętnic wieńcowych);
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (schorzenie charakteryzujące się ograniczeniem przepływu powietrza w drogach oddechowych);
• astma oskrzelowa (przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, której towarzyszą epizody skurczu oskrzeli);
• zapalenie przydatków macicy;
• zapalenie gruczołu krokowego;
• zapalenie kości i szpiku (zakaźny proces zapalny w szpiku kostnym i tkance kostnej);
• zapalenie kaletki maziowej (choroba zapalna stawów);
• zapalenie stawów;
• zapalenie mięśni;
• rak (nowotwory złośliwe o dowolnej lokalizacji). 

Czynnik reumatoidalny i CRP są często podwyższone w układowych schorzeniach tkanki łącznej (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, twardzina układowa, zapalenie skórno-mięśniowe). W przypadku dny moczanowej poziom CRP może również znacznie wzrosnąć podczas zaostrzenia z powodu znacznego stanu zapalnego w stawach.

U alergików CRP może być umiarkowanie podwyższone z powodu zwiększonej odpowiedzi układu odpornościowego i uwalniania mediatorów stanu zapalnego (histaminy, leukotrienów, cytokin). Podczas zapalenia wyrostka robaczkowego CRP jest podwyższone z uwagi na stan zapalny ściany wyrostka robaczkowego. U dziecka podwyższone CRP może być spowodowane ząbkowaniem z powodu miejscowego stanu zapalnego dziąseł.

Czym grozi podwyższony poziom białka C-reaktywnego?

Jeżeli choroby, w których białko C-reaktywne jest podwyższone, nie są szybko leczone, mogą być niebezpieczne. Powikłaniem infekcji bakteryjnej może być na przykład posocznica (sepsa, ogólnoustrojowy stan zapalny w organizmie spowodowany zakażeniem krwi). Choroby układu sercowo-naczyniowego mogą prowadzić do zawału (obumarcie części mięśnia sercowego z powodu przerwania dopływu krwi) i udaru (ostra niewydolność krążenia mózgowego).

Choroby autoimmunologiczne w przypadku braku terapii wiążą się z ryzykiem nieodwracalnego uszkodzenia tkanki łącznej organizmu. Nieleczone choroby zapalne często stają się przewlekłe i powodują niewydolność narządów wewnętrznych (oddechową, wątrobową, nerkową, sercową, wielonarządową).

Jak prawidłowo przygotować się do badania białka C-reaktywnego?

Na tydzień lub dwa tygodnie przed badaniem należy poinformować lekarza o przyjmowaniu leków, które mogą zafałszować wynik (kortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, antybiotyki, cytostatyki) lub wpływać na krzepliwość krwi (leki przeciwzakrzepowe, hemostatyczne). W razie potrzeby lekarz może tymczasowo zawiesić terapię lub zmniejszyć dzienną dawkę leków. Dodatkowe zasady przygotowania do badania CRP:

• na dwa do trzech dni przed badaniem należy powstrzymać się od spożywania tłustych, pikantnych i słodkich potraw; 
• jeden lub dwa dni przed testem unikać intensywnego wysiłku fizycznego i stresu emocjonalnego;
• powstrzymać się od spożywania alkoholu na 24 godziny przed badaniem;
• cztery godziny przed pobraniem krwi nie palić tytoniu.

Badanie na obecność białka C-reaktywnego zaleca się wykonywać rano na czczo. Ostatni posiłek powinien mieć miejsce nie później niż 8-12 godzin przed pobraniem krwi. W przypadku silnego pragnienia dozwolone jest picie niegazowanej wody pitnej.

Jakie czynniki mogą wpływać na wyniki badania CRP?

Intensywna aktywność fizyczna na dzień lub dwa przed pobraniem krwi może prowadzić do krótkotrwałego wzrostu poziomu CRP, ponieważ może powodować mikrouszkodzenia tkanki mięśniowej i wywoływać łagodną reakcję zapalną w organizmie. Inne czynniki wpływające na wynik pomiaru CRP:

• otyłość. Nadmiar tkanki tłuszczowej uwalnia adipocytokiny (biologicznie aktywne cząsteczki), które dostają się do krwiobiegu, podtrzymując stan zapalny oraz wpływając na wzrost poziomu CRP;
• palenie tytoniu. Toksyny zawarte w dymie tytoniowym uszkadzają płuca, naczynia krwionośne i tkankę serca, wywołując przewlekły stan zapalny i podwyższone stężenie CRP we krwi;
• nadużywanie alkoholu. Alkohol etylowy uszkadza komórki wątroby, żołądka i jelit, powodując stan zapalny i wzrost poziomu CRP;
• ciąża. Ze względu na aktywację układu odpornościowego w odpowiedzi na rozwijający się płód, u kobiet w ciąży CRP wzrasta zwykle od połowy drugiego trymestru, osiągając maksimum przed porodem;
• przyjmowanie leków (kortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, statyny). Nawet niewielka dawka leku o działaniu przeciwzapalnym może hamować syntezę CRP i zniekształcać wynik testu.

Poziom białka C-reaktywnego u mężczyzn i kobiet może stopniowo wzrastać wraz z wiekiem. Może to być spowodowane dysfunkcjami układu odpornościowego, które powodują przewlekły stan zapalny w organizmie na niskim poziomie.

Jak obniżyć poziom białka C-reaktywnego?

Nie ma uniwersalnego leku na obniżenie CRP. Leczenie ma na celu wyeliminowanie przyczyny stanu zapalnego, który spowodował wzrost CRP. Grupy leków, które mogą być przepisywane w przypadku wysokiego poziomu CRP:

• antybiotyki – wskazane w przypadku infekcji bakteryjnych;
• leki przeciwwirusowe – przepisywane na stany zapalne wywołane przez wirusy;
• niesteroidowe leki przeciwzapalne – łagodzą stany zapalne i ból, eliminują obrzęki tkanek miękkich, normalizują temperaturę ciała;
• kortykosteroidy – pomagają szybko zatrzymać szybko rozwijający się proces zapalny, który nie jest podatny na leczenie niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi;
• cytostatyki – stosowane w celu zahamowania aktywności układu odpornościowego w chorobach autoimmunologicznych oraz spowolnienia wzrostu komórek nowotworowych w procesach nowotworowych;
• leki biologiczne – selektywnie wpływają na niektóre części procesu zapalnego (np. inhibitory cytokin, kinazy JAK) i mogą być przepisywane w chorobach nowotworowych i autoimmunologicznych;
• statyny – obniżają poziom cholesterolu i mają działanie przeciwzapalne w chorobach układu krążenia. 

W celu zapobiegania stanom zapalnym można stosować immunomodulatory oraz kompleksy witamin i minerałów. Pomagają one zwiększyć odporność organizmu na infekcje, procesy nowotworowe, stymulując aktywność komórek odpornościowych.

Co należy jeść, aby obniżyć poziom CRP?

Dieta przy podwyższonym CRP wymaga włączenia do jadłospisu pokarmów bogatych w przeciwutleniacze, kwasy tłuszczowe omega-3, polifenole i błonnik. Pomagają one zmniejszyć stan zapalny, wzmacniają odporność, poprawiają zdrowie naczyń krwionośnych i normalizują poziom cholesterolu i cukru we krwi, wspomagają zdrową mikroflorę jelitową i zmniejszają ogólne ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych. Lista pokarmów korzystnych przy aktywnym stanie zapalnym i podwyższonym CRP:

• tłuste odmiany ryb (łosoś, makrela, śledź, sardynki);
• owoce jagodowe (jagody, maliny, truskawki, jeżyny);
• orzechy i nasiona (migdały, orzechy włoskie, nasiona lnu i nasiona chia);
• tłoczona na zimno oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia;
• zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, brokuły);
• produkty pełnoziarniste (płatki owsiane, brązowy ryż, komosa ryżowa);
• przyprawy (kurkuma, imbir).

Przy wysokim poziomie białka C-reaktywnego zaleca się ograniczenie spożycia ciężkostrawnych pokarmów i potraw, które mogą pogarszać samopoczucie w przypadku przewlekłych chorób zapalnych. Produkty te obejmują wędzone mięso, kiełbasy, tłuste mięso (wieprzowina, jagnięcina), fast food, słodycze (ciasta, ciastka, cukierki). Należy również powstrzymać się od picia alkoholu i słodkich napojów gazowanych.

Co pokazuje białko C-reaktywne w infekcji bakteryjnej?

W infekcjach bakteryjnych poziom CRP we krwi jest zwykle znacznie podwyższony. Wysokie wartości CRP pomagają lekarzom odróżnić infekcje bakteryjne od infekcji wirusowych (w których poziom CRP jest zwykle umiarkowanie podwyższony) i ocenić nasilenie procesu zapalnego.

Jak często należy wykonywać badanie CRP w chorobach układu krążenia?

Częstotliwość wykonywania badania CRP w przypadku chorób układu sercowo-naczyniowego jest ustalana indywidualnie przez lekarza prowadzącego na podstawie rozpoznania, stadium choroby, ryzyka powikłań i skuteczności leczenia. W stanach stabilnych można wykonać badanie krwi na CRP raz na sześć miesięcy do roku w ramach rutynowego badania. Jednak w przypadku zaostrzeń lub zmian w przebiegu terapii lekarz może zwiększyć częstotliwość badań w celu kontroli procesu zapalnego i oceny dynamiki choroby.

Co oznacza niski poziom białka C-reaktywnego?

Obniżone CRP zwykle nie ma znaczenia klinicznego i jest uważane za normalne. Ponieważ CRP jest białkiem ostrej fazy zapalenia, jego poziom jest bardzo niski w normalnym zakresie i nie zawsze jest wykrywany standardowymi metodami laboratoryjnymi. Spadek wcześniej podwyższonego CRP może wskazywać na pozytywną dynamikę choroby i skuteczność leczenia mającego na celu wyeliminowanie procesu zapalnego w organizmie.