Skąd się biorą kamienie w nerkach?
Główną przyczyną powstawania złogów w nerkach są zaburzenia metaboliczne, w wyniku których w moczu zwiększa się ilość soli i związków chemicznych tworzących kryształy (wapnia, kwasu moczowego, szczawianów), a zmniejsza ilość substancji, które zapobiegają krystalizacji. Na początkowym etapie choroby w nerkach odkładają się drobne złogi przypominające piasek, które z czasem łączą się w większe, prowadząc do powstawania kamieni. Inne przyczyny kamicy nerkowej:
- otyłość;
- dieta z dużą ilością białka, glukozy i soli;
- choroby endokrynologiczne (nadczynność przytarczyc);
- choroby zapalne jelit (mogą zwiększać wchłanianie wapnia);
- niewystarczające spożycie płynów, odwodnienie;
- przyjmowanie niektórych leków (moczopędnych oszczędzających potas, zobojętniających, przeciwdrgawkowych, przeciwdepresyjnych).
Kamienie nerkowe najczęściej dotykają osób między 20 a 50 rokiem życia. U dzieci rzadko diagnozuje się kamicę moczową, która zwykle jest wynikiem predyspozycji genetycznych lub nieprawidłowego rozwoju układu moczowo-płciowego.
Rodzaje i objawy kamieni nerkowych
Biorąc pod uwagę skład, wyróżnia się kilka rodzajów kamieni nerkowych:
- szczawianowe — najczęściej występujący rodzaj kamieni, zbudowany z wapnia. Ze względu na ostre krawędzie kamienie uszkadzają błonę śluzową moczowodów, co wywołuje silny ból i krwiomocz.
- fosforanowe — powstają z soli wapnia i związków fosforanowych w wyniku nawracających infekcji nerek;
- moczanowe — zbudowane z kwasu moczowego, soli sodu i potasu. Ze względu na brak wapnia w składzie kamieni, złogi nie są widoczne na zdjęciu rentgenowskim, dlatego w celach diagnostyki wykonuje się USG nerek;
- struwitowe — formują się w wyniku gromadzenia amoniaku w moczu na tle infekcji dróg moczowych.
Wyróżnia się także kamienie cystynowe, które powstają w wyniku wysokiego stężenia aminokwasu cysteiny. Cechą charakterystyczną kamicy cystynowej jest tworzenie się złogów w młodym wieku pod wpływem czynnika genetycznego. Kamienie nie są wydalane samoistnie, dlatego do ich usunięcia stosuje się metody chirurgiczne.
Kamica nerkowa nie daje zazwyczaj żadnych objawów, dopóki kamień nie przemieszcza się w obrębie nerki lub do moczowodów (przewodów łączących nerki z pęcherzem moczowym), czemu towarzyszą bolesne skurcze. Ból w kamicy moczowej ma charakter falowy i może promieniować do boku, pleców, pod żebra i do podbrzusza i pachwin. Inne objawy kamicy nerkowej:
- ból i pieczenie przy oddawaniu moczu;
- mętny mocz o ostrym, nieprzyjemnym zapachu;
- domieszki krwi w moczu;
- częste parcie na pęcherz.
W przypadku infekcji, kamicy nerkowej mogą towarzyszyć objawy ogólnego zatrucia organizmu (gorączka, dreszcze, nudności i wymioty). Piasek w nerkach może objawiać się ostrym bólem przy oddawaniu moczu spowodowanym wydalaniem złogów z organizmu. W przypadku wystąpienia pierwszych objawów kamicy moczowej konieczna jest konsultacja urologiczna, ponieważ tylko lekarz może postawić diagnozę i zalecić odpowiednie leczenie.
Przebieg kamicy nerkowej
Wydalanie (rodzenie) kamienia nerkowego przechodzi przez cztery etapy i trwa kilka tygodni. Etapy rodzenia kamieni nerkowych:
- W początkowym stadium choroby dochodzi do bezobjawowego tworzenia się złogów w nerkach. Podczas przemieszczania się kamienia do moczowodu mogą wystąpić bóle i skurcze w podbrzuszu i lędźwiach.
- Na drugim etapie kamień schodzi moczowodem do pęcherza moczowego, co może objawiać się silnym bólem i uczuciem ściskania.
- Na trzecim etapie kamień trafia do pęcherza, w wyniku czego ból ustępuje. Obecności złogów w pęcherzu towarzyszy częste parcie na mocz.
- Na ostatnim etapie kamień dociera do cewki moczowej i pod wpływem wysokiego ciśnienia jest usuwany z moczem z organizmu. Rodzeniu kamienia często towarzyszy pieczenie i ostry ból.
Większe kamienie nerkowe (o średnicy 6-7 mm) nie zawsze mogą zostać samoczynnie usunięte z organizmu. Złogi mogą utknąć w moczowodzie lub cewce moczowej, powodując zastój moczu, co prowadzi do rozwoju powikłań (zapalenia nerek i pęcherza moczowego, niewydolności nerek).
Co można jeść przy kamicy nerkowej?
Przestrzeganie diety w kamicy nerkowej pomoże złagodzić objawy choroby i zapobiec powstawaniu nowych złogów w nerkach. Dieta w kamicy nerkowej może obejmować:
- chudy lub odtłuszczony nabiał;
- rośliny strączkowe;
- surowe warzywa;
- owoce z wysoką zawartością kwasu cytrynowego (pomarańcze, cytryny, grejpfruty);
- tłuste ryby (łosoś, pstrąg);
- pełnoziarniste produkty zbożowe;
- chleb żytni.
Mleczne produkty fermentowane (jogurt, twaróg, kefir) są dobrym źródłem wapnia, który pomaga zmniejszyć stężenie szczawianów w organizmie. Wapń lepiej jest pozyskiwać z żywności, ponieważ suplementy diety mogą powodować powstawanie kamieni nerkowych.
| Produkty zalecane przy kamicy nerkowej | |
| Warzywa | kalafior, biała kapusta, czosnek, papryka, cebula, rukola, rzodkiewki, rzepa, grzyby shiitake, szparagi, fasola, seler, ogórki |
| Owoce | ananasy, jabłka, śliwki, brzoskwinie, pomarańcze, cytryny, grejpfruty, czerwone winogrona, jagody, żurawina, truskawki, maliny |
| Ryby | okoń morski, morszczuk, dorsz, mintaj, leszcz, szczupak, sandacz, tłuste ryby (łosoś, pstrąg) |
| Mięso | cielęcina, indyk, królik, mięso z kurczaka bez skóry |
| Nabiał | chude mleko i kefir, jogurt naturalny, twaróg |
| Kasze i zboża | kasza gryczana, bulgur, ryż, soczewica, żyto, jęczmień, kasza jaglana |
Aby zapobiegać powstawaniu kamieni nerkowych należy spożywać około dwa-trzy litry niegazowanej wody w zależności od zapotrzebowania. Woda pomaga rozpuścić substancje chemiczne, z których tworzą się kamienie nerkowe i zmniejsza stężenie soli w moczu.
Przy kamicy nerkowej ważne jest, aby jeść często małymi porcjami. Należy spożywać pięć-sześć posiłków dziennie w równych odstępach czasu. Dietę w kamicy nerkowej pomoże ułożyć urolog lub dietetyk.
Czego nie można jeść przy kamicy nerkowej?
Osoby cierpiące na kamicę moczową nie powinny spożywać pokarmów bogatych w sód.
| Dieta w kamicy nerkowej | |||
| Rodzaje kamieni nerkowych | Zasady odżywiania | Produkty dozwolone | Produkty zabronione |
| Kamienie szczawianowe | Należy przyjmować niewielkie porcje. Nie wolno pościć ani długo stosować diety jednoskładnikowej. | Owoce: banany, winogrona, morele, brzoskwinie; kasze; makarony; warzywa: ogórki, marchewka, rośliny strączkowe, kapusta, ziemniaki, cukinia, dynia; chude mięso i ryby; fermentowane produkty mleczne | Mięso: wieprzowina, podroby; warzywa: seler, pietruszka, kolendra, buraki, szczaw, szpinak, bakłażany, brukselka, grzyby; owoce: rabarbar, śliwki, czerwona porzeczka |
| Kamienie fosforanowe | Przyjmowane pokarmy powinny hamować wydalanie wapnia z organizmu. Należy ograniczyć spożycie warzyw i owoców. | Warzywa: groch, dynia, szparagi, fasola; owoce: kwaśne (żurawina, cytryna, agrest, porzeczki); jajka i masło; naturalne soki owocowe (jabłkowy, winogronowy), lecznicza woda mineralna | Mleko i nabiał; alkohol, kawa, napoje gazowane, przyprawy, ostre przekąski, kiszonki |
| Kamienie moczanowe | Dieta powinna zakładać ograniczenie spożycia produktów przemiany purynowej, ponieważ kamienie moczanowe tworzą się w wyniku nadmiaru kwasu moczowego. Największe stężenie puryn zawierają rośliny strączkowe, mięso, produkty rybne i tłuste wywary. | Chude mięso i ryby w postaci gotowanej (nie częściej niż trzy razy w tygodniu), dowolne owoce i warzywa, nabiał | Napoje alkoholowe, rośliny strączkowe, tłuste mięso, produkty rybne, tłuste wywary |
| Koralowe kamienie nerkowe | W przypadku koralowych kamieni nerkowych dieta powinna opierać się na wykluczeniu pokarmów bogatych w wapń i pobudzających wydzielanie soku żołądkowego | Pieczywo i produkty mączne, kasze, chude mięso i ryby, oleje roślinne, masło, dowolne zupy | Twaróg, warzywa i owoce, porzeczki, żurawina, napoje gazowane, ostre przyprawy, alkohol, kawa |
| Kamienie mieszane | Dietę układa urolog w zależności od rodzaju kamieni nerkowych | Chude mięso i ryby (nie częściej niż trzy razy w tygodniu), pieczywo pszenne i żytnie, fermentowane produkty mleczne, jajka, kasze, zupy na bulionie warzywnym | Podroby, tłuszcze zwierzęce, czekolada, tłuste wywary, wędzonki, kawior |
Produkty zabronione w kamicy nerkowej:
- fast food;
- pieczywo, słodkie wypieki;
- produkty solone, kiszone i wędzone;
- wędliny;
- produkty marynowane i konserwowe;
- wyroby garmażeryjne;
- ketchup, sosy;
- napoje gazowane.
Zaleca się ograniczyć ilość białka zwierzęcego w diecie (wołowiny, wieprzowiny). W kamicy nerkowej należy także zmniejszyć spożycie orzechów włoskich, ziemnych, kaszy gryczanej i pęczak oraz szpinaku ze względu na wysoką zawartość szczawianów.
Dieta w kamicy nerkowej: przepisy krok po kroku
Pomimo konieczności wykluczenia niektórych pokarmów, dieta w kamicy nerkowej może być smaczna i różnorodna. Przygotowaliśmy dla Ciebie tygodniowe menu z przepisami na potrawy dozwolone w kamicy moczowej:
