Leczenie demencji (otępienia nabytego) we Wrocławiu

Demencja (otępienie nabyte) to ogólny termin określający grupę chorób, do których dochodzi na skutek uszkodzenia obszarów mózgu odpowiedzialnych za funkcje poznawcze. Demencja powoduje u pacjenta zaburzenia pamięci, koordynacji, myślenia i mowy, a także zachowania i nastroju.

W diagnozowaniu i leczeniu demencji specjalizuje się neurolog. Terminy konsultacji lekarskich w Centrum Medycznym Doctorpro Wrocław dostępne są przez całą dobę.

Czynniki ryzyka demencji

Niezbilansowana dieta z dużą ilością tłustych i smażonych potraw, fast foodów i słodyczy może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia otępienia. Inne czynniki zwiększające ryzyko demencji:

• siedzący lub mało aktywny tryb życia;
• nadwaga;
• cukrzyca;
• zaburzenia snu;
• nadciśnienie tętnicze (wysokie ciśnienie krwi);
• czynne bądź bierne palenie tytoniu;
• wysoki poziom cholesterolu;
• zaburzenia słuchu;
• niedobór kwasu foliowego, witamin D, B6, B12;
• niekontrolowane przyjmowanie leków (nasennych, przeciwskurczowych);
• zamieszkiwanie w obszarach o zwiększonym zanieczyszczeniu powietrza.

Nadużywanie alkoholu podnosi ryzyko nabytej demencji, ponieważ ma on toksyczny wpływ na komórki mózgowe (neurony), prowadząc do ich obumierania i zmniejszenia objętości mózgu. Regularne spożywanie dużych ilości alkoholu może również powodować przewlekły stan zapalny w mózgu, skutkować niedoborami witamin (w tym tiaminy) i upośledzeniem funkcji naczyń krwionośnych.

Przyczyny rozwoju demencji

Nabyte otępienie może być związane z uszkodzeniem neuronów, spowodowanym urazem, słabym ukrwieniem czy chorobami neurologicznymi. Podstawowe przyczyny demencji:

• uszkodzenie naczyń krwionośnych;
• choroba Parkinsona, Huntingtona lub Alzheimera;
• urazowe uszkodzenie mózgu;
• choroba Creutzfeldta-Jakoba;
• postępujące porażenie nadjądrowe;
• zespół Wernickego-Korsakowa.

Przyczyną demencji może być również kiła układu nerwowego. Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego powoduje bakteria Treponema pallidum. Może ono skutkować degeneracją tkanki mózgowej i upośledzeniem funkcji poznawczych.

Demencja po udarze mózgu jest spowodowana niedokrwiennym uszkodzeniem tkanki mózgowej, gdy przepływ krwi do niektórych obszarów mózgu ustaje lub jest znacznie zmniejszony. Prowadzi to do niewystarczającego dopływu tlenu i składników odżywczych, skutkując obumieraniem neuronów i tworzeniem się tkanki bliznowatej. W rezultacie normalne połączenia między neuronami ulegają uszkodzeniu, co prowadzi do upośledzenia funkcji poznawczych.

W niektórych przypadkach demencja może być spowodowana nieleczonymi chorobami lub stanami chorobowymi, które można leczyć farmakologicznie lub operacyjnie. Przyczyny tymczasowej demencji:

• łagodne nowotwory mózgu;
• choroby autoimmunologiczne;
• infekcje wirusowe (koronawirus, HIV) lub bakteryjne (kiła);
• hiperkalcemia (podwyższony poziom wapnia);
• choroby metaboliczne i endokrynologiczne (np. choroby Cushinga i Addisona);
• niedobór pierwiastków śladowych (w szczególności miedzi);
• niedobór witamin (np. z grupy B, E);
• marskość (bliznowacenie) wątroby;
• zbyt niski poziom cukru we krwi;
• niedoczynność lub nadczynność tarczycy;
• nagromadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego w mózgu (wodogłowie przy prawidłowym ciśnieniu);
• działanie rtęci lub arsenu na organizm;
• krwiaki podtwardówkowe (krwotoki między oponą twardą a oponami mózgowymi);
• nieleczone infekcje płuc, układu moczowego, mózgu lub ośrodkowego układu nerwowego.

Zaburzenia funkcji poznawczych mogą być również spowodowane długotrwałym lub niekontrolowanym stosowaniem leków. Środki przeciwbólowe, przeciwdrgawkowe, uspokajające, nasenne i przeciwdepresyjne mogą prowadzić do objawów demencji. Neurolog może pomóc odróżnić postępującą nieodwracalną demencję od demencji przejściowej.

Objawy demencji

W 50% przypadków demencja rozpoczyna się u osób w wieku powyżej 85 lat; jeśli choroba rozwinie się przed 65 rokiem życia, demencję uznaje się za wczesną. Pierwsze oznaki demencji obejmują problemy z pamięcią krótkotrwałą, skutkujące powtarzaniem pytań, przerwami w rozmowie, zapominaniem nieodległych wydarzeń lub niedawno otrzymanych informacji. Upośledzenie pamięci w demencji występuje z powodu uszkodzenia i obumierania neuronów w obszarach mózgu (szczególnie w hipokampie) odpowiedzialnych za przechowywanie i przetwarzanie wspomnień. Inne objawy demencji:

• zaburzenia kontroli ruchu i koordynacji;
• niezdolność do podejmowania decyzji i racjonalnego myślenia;
• niezdolność do znalezienia słów podczas rozmowy;
• nadmierny niepokój i ciągłe zamartwianie się;
• nagłe wahania nastroju (w szczególności nieuzasadniona zmiana od radości do gniewu);
• dezorientacja w czasie i przestrzeni;
• halucynacje słuchowe i wzrokowe;
• paranoja (ciągły stan nadmiernej podejrzliwości);
• zaburzenia snu (bezsenność, senność w ciągu dnia);
• niezdolność do organizacji i planowania;
• dezorientacja;
• utrzymująca się depresja lub stany lękowe.

Demencja w młodym wieku może nie skutkować zaburzeniami pamięci we wczesnych stadiach. Objawy demencji u osób młodych obejmują problemy z chodzeniem, poruszaniem się, koordynacją i równowagą.

Zmiany behawioralne w demencji są spowodowane uszkodzeniem neuronów w obszarach mózgu odpowiedzialnych za regulację emocji, podejmowanie decyzji i zachowania społeczne. W efekcie chora osoba może stać się drażliwa, wycofana i wrogo nastawiona (zwłaszcza ze względu na odczuwany lęk i niezdolność do zrozumienia otoczenia). W nabytej demencji można zaobserwować niewłaściwe zachowania społeczne: naruszenie norm, nietypowe lub nieakceptowalne działania w miejscach publicznych.

Agresja w demencji może wystąpić z powodu frustracji (stan emocjonalny, który rozwija się, gdy ktoś nie ma możliwości zaspokojenia swoich pragnień i potrzeb) spowodowanej trudnościami w zrozumieniu otoczenia lub własnego stanu. Przy demencji agresja może również wystąpić w wyniku upośledzenia funkcji poznawczych, zmian zachodzących we wzorcach zachowań, niepewności i poczucia utraty kontroli.

Demencja może prowadzić do "syndromu zachodzącego słońca", stanu charakteryzującego się rosnącą dezorientacją, zagubieniem i niepokojem w godzinach wieczornych, skutkującego bezsennością i drażliwością. W miarę postępu choroby pacjenci tracą zdolność do wykonywania codziennych czynności (w tym gotowania, kąpieli, mycia zębów, ubierania się, robienia zakupów).

Rodzaje i etapy demencji

Demencja jest klasyfikowana według przyczyny choroby. Wyróżnia się demencje pierwotne (upośledzenie funkcji poznawczych jest głównym objawem), demencje wtórne (spowodowane urazem, chorobą lub toksynami) oraz demencje odwracalne (tymczasowe zaniki pamięci spowodowane chorobami o objawach podobnych do demencji).

Objawy demencji pierwotnej nasilają się stopniowo w miarę uszkadzania komórek mózgowych. Etapy demencji:

1. Stadium początkowe. Zwykle przebiega bezobjawowo lub przejawia się okresowym zapominaniem, które często nie jest zauważane przez daną osobę, jej rodzinę i przyjaciół.
2. Stadium umiarkowane. Upośledzenie pamięci staje się bardziej zauważalne, pojawia się dezorientacja w przestrzeni i pogarsza się koordynacja.
3. Stadium ciężkie. Chory ma znaczne problemy z równowagą i koordynacją, co może prowadzić do upadków. Na trzecim etapie mogą wystąpić trudności z wykonywaniem codziennych czynności.
4. Stadium leżenia lub niekontrolowanego wypróżniania. Czwarty etap charakteryzuje się dezorientacją w czasie i przestrzeni, utratą pamięci, zaburzeniami defekacji i oddawania moczu oraz trudnościami z przełykaniem.

W niektórych przypadkach występuje piąta faza demencji, kiedy chory nie jest już w stanie wstać z łóżka ani się poruszać. Na tym etapie pacjent często wymaga żywienia pozajelitowego (dożylnego), ponieważ jest niezdolny do żucia lub połykania.

Diagnostyka demencji w Doctorpro Wrocław

Podczas wstępnej konsultacji neurolog analizuje objawy, zbiera wywiad osobisty i rodzinny, aby zidentyfikować możliwe czynniki ryzyka i przyczyny utraty pamięci i zaburzeń myślenia. Lekarz przeprowadza diagnostykę różnicową, która pomaga odróżnić postępującą demencję nabytą od przejściowych zaburzeń poznawczych. Diagnozowanie demencji:

• badanie fizykalne. Pomaga lekarzowi ocenić ogólny stan zdrowia pacjenta i wykluczyć inne medyczne przyczyny problemów poznawczych (np. infekcje, niedokrwistość, niedobory witamin i elektrolitów, przewlekłe choroby narządów wewnętrznych);
• testy poznawcze. Mają na celu ocenę pamięci krótkotrwałej, uwagi, mowy, orientacji w czasie i przestrzeni, a także zdolności umysłowych. Pomagają określić poziom funkcjonowania poznawczego, zidentyfikować specyficzne deficyty charakterystyczne dla demencji i odróżnić otępienie nabyte od innych zaburzeń poznawczych spowodowanych depresją lub majaczeniem;
• testy neuropsychologiczne. Dostarczają bardziej szczegółowych informacji na temat zdolności danej osoby do planowania, rozwiązywania problemów, myślenia abstrakcyjnego oraz jej umiejętności wzrokowo-przestrzennych. Testy pomagają określić rodzaj i stopień demencji i mogą być wykorzystywane do monitorowania postępu choroby i skuteczności leczenia;
• ocena neurologiczna. Obejmuje badanie odruchów, koordynacji, siły i wrażliwości mięśni, co pozwala wykryć zmiany neurologiczne, które mogą być związane z demencją. Ocena neurologiczna pomaga również określić potrzebę przeprowadzenia badań neuroobrazowych (takich jak obrazowanie komputerowe lub rezonans magnetyczny) w celu określenia struktury i funkcjonowania mózgu.

Badania laboratoryjne nie są w stanie wykazać obecności demencji, ale zleca się je w celu wykluczenia stanów, które mogą powodować tymczasową demencję. Konieczne są zwłaszcza badania krwi i moczu wykonywane pod kątem sprawdzenia poziomu witamin, elektrolitów, pierwiastków śladowych, hemoglobiny oraz wykluczenia infekcji bakteryjnych i wirusowych, procesów zapalnych i chorób onkologicznych.

Demencja: leczenie otępienia nabytego we Wrocławiu

Przebieg farmakoterapii postępującego otępienia dobiera neurolog, biorąc pod uwagę rodzaj choroby, jej przyczynę, objawy oraz stadium. Metody leczenia demencji:

• antagoniści receptora NMDA. Substancje te regulują aktywność glutaminianu, neuroprzekaźnika, który odgrywa kluczową rolę w uczeniu się i zapamiętywaniu. Pomagają zmniejszyć objawy demencji związane z nadmierną stymulacją neuronów (co może prowadzić do ich uszkodzenia lub obumarcia). Leki mogą być skuteczne w środkowych i późnych stadiach choroby Alzheimera;
• inhibitory cholinoesterazy. Działają poprzez zwiększenie poziomu acetylocholiny w mózgu, co pomaga poprawić przekazywanie impulsów nerwowych. Dzięki temu łagodzone są objawy demencji (w tym zaburzenia pamięci, myślenia i zachowania). Leki te są szczególnie skuteczne w leczeniu demencji starczej we wczesnym stadium;
• leki antyamyloidowe. Mają na celu zmniejszenie poziomu blaszek amyloidowych w mózgu. Mogą spowolnić postęp choroby poprzez zmniejszenie gromadzenia się toksycznych agregatów białkowych, które zakłócają normalne funkcjonowanie neuronów;
• środki uspokajające. Pomagają radzić sobie z behawioralnymi i psychologicznymi objawami demencji (agresja, nadmierny niepokój, halucynacje). Leki są stosowane w celu poprawy jakości życia pacjentów i ułatwienia opieki nad nimi;
• leki nasenne. Są stosowane w celu poprawy jakości snu u pacjentów z demencją, którzy często cierpią na bezsenność lub zaburzenia snu. Mogą pomóc ustabilizować rytm dobowy, zmniejszając liczbę przebudzeń w nocy i wpływając na ogólny dobrostan pacjenta. Należy je jednak stosować ostrożnie, ponieważ mogą powodować senność w ciągu dnia.

Leki przeciwdepresyjne (np. selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny lub trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne) są stosowane w leczeniu depresji, która często towarzyszy demencji. Leki te pomagają zmniejszyć niepokój, poprawić nastrój i stan emocjonalny pacjentów, co pozostaje nie bez wpływu na funkcje poznawcze i jakość życia.

W leczeniu demencji naczyniowej zwykle przepisuje się leki zapobiegające udarom i zmniejszające ryzyko dodatkowych uszkodzeń mózgu. Konieczne jest również kontrolowanie poziomu cukru i cholesterolu we krwi, normalizacja ciśnienia i utrata wagi (jeśli występuje), ponieważ czynniki te wpływają na pracę serca i naczyń krwionośnych.

Skutki demencji i ogólna opieka nad chorym

Demencja prowadzi do stopniowego pogorszenia funkcji poznawczych z powodu niszczenia komórek nerwowych i przerwania połączeń nerwowych w mózgu. W miarę postępu choroba wpływa na wszystkie układy organizmu.

Wśród następstw demencji można wymienić odwodnienie i niedożywienie, niezdolność do wykonywania codziennych czynności, odleżyny, uszkodzenia kości (np. złamania) i zawały serca. Demencja zwiększa również ryzyko niewydolności nerek, infekcji bakteryjnych i sepsy.

Wraz z postępującą demencją, chory ostatecznie traci zdolność do samodzielnego dbania o siebie. Właściwa opieka nad osobą z nabytą demencją może znacznie poprawić jakość życia poprzez zmniejszenie stresu i złagodzenie objawów. Odpowiednia pielęgnacja może również spowolnić postęp choroby poprzez utrzymanie funkcji poznawczych i dobrego samopoczucia psychicznego. Zalecenia dotyczące opieki nad osobą z ciężką demencją:

• kontrolowanie prawidłowego i terminowego przyjmowania leków przepisanych przez neurologa;
• zapewnienie regularnego i prawidłowego odżywiania;
• wsparcie aktywności umysłowej;
• zapobieganie izolacji społecznej;
• stworzenie bezpiecznego środowiska (aby zapobiec upadkom, konieczne jest usunięcie mat i progów, umieszczenie poręczy i zapewnienie odpowiedniego oświetlenia);
• przestrzeganie codziennej rutyny (w tym procedur higienicznych, odpoczynku, aktywności, posiłków o określonej porze);
• zapewnienie komfortu fizycznego (np. regularna zmiana pościeli i bielizny).

Jeśli pacjent traci zdolność do samodzielnego połykania, ważne jest, aby przygotowywać miękkie pokarmy (w szczególności przeciery z warzyw i owoców). Gdy osoba z postępującą demencją stale znajduje się w pozycji leżącej, wzrasta ryzyko wystąpienia odleżyn.

Chcąc zapobiec odleżynom, należy co godzinę zmieniać pozycję ciała, używać specjalnych poduszek, które zmniejszają nacisk na skórę oraz regularnie ją nawilżać i utrzymywać w czystości. Można również korzystać z łóżek funkcjonalnych (które pomagają choremu samodzielnie zmieniać pozycję ciała) i regulować poziom łóżka (zalecane jest podniesienie o 30 stopni). W przypadku wystąpienia odleżyn ważne jest, aby przemywać rany i stosować opatrunki w celu przyspieszenia gojenia.

Zapobieganie demencji starczej

Nie ma sposobu na zapobieganie demencji starczej, ale zdrowy styl życia może zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwoju choroby poprzez wyeliminowanie czynników ryzyka. Profilaktyka starczej demencji:

• rezygnacja z czynnego i biernego palenia tytoniu;
• regularna aktywność fizyczna;
• ograniczenie spożycia napojów alkoholowych;
• utrzymanie aktywności społecznej;
• normalizacja masy ciała;
• kontrola chorób przewlekłych;
• przestrzeganie higieny snu;
• regularne badania słuchu.

Aby zapobiec chorobie, ważne jest, aby stosować zbilansowaną i zdrową dietę, w tym spożywać owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste, ryby i owoce morza, orzechy, rośliny strączkowe i zdrowe tłuszcze (w tym oliwę z oliwek). Spożycie czerwonego mięsa, białego cukru, fast foodów i dań gotowych powinno być ograniczone do minimum. Ważne jest również, aby unikać obniżania poziomu witaminy D do skrajnie niskiego, ponieważ jej niedobór może zwiększać ryzyko demencji.

Konieczne jest również utrzymanie aktywności mózgu. Regularne rozwiązywanie łamigłówek i zagadek, gry słowne, czytanie i nauka poezji będą stymulować aktywność mózgu, utrzymując funkcje poznawcze na wysokim poziomie i pomagając wzmocnić połączenia neuronowe.

Na konsultację z lekarzem w zakresie leczenia demencji we Wrocławiu w Centrum Medycznym Doctorpro Wrocław można umówić się, dzwoniąc pod numer telefonu podany na stronie internetowej lub wypełniając formularz.